Kolka jelitowa u noworodka to zespół wieloczynnikowy charakteryzujący się napadami nadmiernego płaczu, wzdęć w wyniku gromadzących się gazów, nawracającego bólu brzucha w wyniku rozpierania pętli jelitowych oraz często zmniejszonej a rzadziej przyspieszonej perystaltyki jelit. Obserwuje się tzw. perystaltykę gazową związaną z przesuwaniem treści pokarmowych w wyniku panującego wzmożonego ciśnienia gazów w jelitach oraz napięty, czasem rozlany brzuszek u maluszka. Towarzyszy temu dosyć duży niepokój, nieutulony płacz, problemy ze spokojnym, naturalnym snem, częste wybudzania oraz problemy ze swobodnym oddawaniem kału przypominające zaparcia, prężenia się, odginania oraz wzmożony pod względem jakości i ilości odruch Moro.
W jaki sposób określić na podstawie rodzaju płaczu, który z nich to objaw kolki?
W praktyce najczęściej stosuje się podejście do kolki jelitowej zwane tzw.: „regułą trzech”. Gdy napady płaczu i rozdrażnienia występują u niemowlęcia:
- przez co najmniej 3 godziny dziennie,
- przez co najmniej 3 dni w tygodniu,
- przez co najmniej 3 tygodnie
W praktyce mogą pojawić się ulewania, które mogą być w tym wieku czymś naturalnym ze względu na niedojrzałość przewodu pokarmowego tzw. fizjologiczne ulewanie. Ulewania mogą być chlustające, świeżą treścią, nieustające, związane z odwróconym odruchem żołądkowo-jelitowym i niedomykalnym wpustem do żołądka, skróconą częścią podprzeponową przełyku i rozwartym kątem Hisa.
Problem kolek dotyczy 10–40% urodzonych zdrowych niemowląt. U ponad 40 % zdrowych niemowląt napady kolki diagnozuje się w ciągu pierwszych trzech miesięcy życia. Stanowi to około 20% konsultacji diagnostyczno-terapeutycznych w gabinecie pediatrycznych i centrum osteopatii. Dolegliwości kolkowe rozpoczynają się między 3 dniem a 3 tygodniem życia. U 80% niemowląt wstępne objawy pojawiają się około 2 tygodnia życia.
Zauważono, że istnieje związek pomiędzy ciężkością przebiegu kolki a okresem życia, w którym pojawiły się pierwsze objawy. Im wcześniej pojawia się pierwszy napad kolki niemowlęcej, tym dłużej trwają napady w ciągu doby oraz tym dłuższy jest okres jej trwania i częstość nawracania. Napady silnego płaczu występują zazwyczaj w godzinach wieczornych. Kolka jelitowa zwykle ustępuje samoistnie około 3-4 miesiąca życia. Jednak u około 7% dzieci dolegliwości mogą utrzymywać się nawet do 9 miesiąca życia.
Możliwe przyczyny występowania kolki to:
- alergię pokarmową, alergia na mleko krowie, nietolerancja laktozy,
- zaburzenia motoryki przewodu pokarmowego (przełyku i jelit), zespól Sandifera,
- zaburzenia funkcjonowania mikroflory jelitowej, poród przez CC z powodu kolonizacji układu pokarmowego mikrobiotą szpitalną i ubogą mikrobiotą z dróg rodnych od mamy
- niedojrzałość układu nerwowego np. u dzieci przedwcześnie urodzonych,
- negatywny wpływ dymu papierosowego, zaobserwowano obecność metabolitów nikotyny w pokarmie kobiety narażonej na działanie dymu papierosowego, który może kumulować nawet trzykrotnie większe stężenie toksyn w mleku matki karmiącej w stosunku do wartości oznaczanych w jej surowicy. Nikotyna może wywierać niekorzystny wpływ na motorykę przewodu pokarmowego oraz zaostrzać objawy kolki,
- nieprawidłowa technika karmienia, sytuacje utrudniające karmienie np. skrócone wędzidełko podjęzykowe, obniżone lub podwyższone napięcie mięśniowe,
- czynniki psychospołeczne, sytuacja emocjonalna mamy po porodzie- depresja poporodowa, dieta mamy.
- choroby organiczne należące do: układu nerwowego, układu pokarmowego, związane z infekcjami oraz sytuacje urazowe. Ich wykluczenie jest wstępem do dalszych poszukiwań i podejmowania leczenia.
Kolka niemowlęca jest zaburzeniem czynnościowym co oznacza, że po wykluczeniu przyczyn organicznych jest całkowicie odwracalna i poddaje się leczeniu zachowawczemu prowadzonemu przez zespół specjalistów w tym osteopatę pediatrycznego.
Leczenie kolki jelitowej u niemowląt z punktu widzenia dyplomowanego osteopaty pediatrycznego
Osteopata pediatryczny rozważając możliwe przyczyny kolki jelitowej w pierwszej kolejności zwraca uwagę na najprostsze sytuacje. Jedną z nich jest nieprawidłowość w technice karmienia dziecka oraz związane z tym połykanie przez dziecko powietrza podczas płaczu lub karmienia (aerofagia). Nadmiar gazów w jelitach jest tu traktowany jako przyczyna, a nie skutek choroby. U matek karmiących piersią należy więc zwrócić uwagę na sposób trzymania dziecka podczas karmienia oraz postępowanie po karmieniu tzw. odbijanie, pozycja w noszeniu, w leżeniu.
U niemowląt karmionych butelką należy zwrócić uwagę na dobranie odpowiedniego kształtu smoczka i butelki oraz prawidłową technikę podania butelki. W tej sytuacji, ważnymi i cenionymi specjalistami współpracującym z osteopatą są doradca laktacyjny oraz położna środowiskowa. Gdy zaś chodzi o ewentualne problemy napięcia mięśniowo-powięziowego praca należy do dyplomowanego osteopaty pediatrycznego, który przeprowadzi pracę wewnątrz jamy ustnej oraz w obrębie głowy i połączy te elementy z innymi okolicami ciała dla osiągniecia komfortu karmienia dla dziecka i mamy. Istotne znaczenie w tej pracy jest kształtowanie równowagi pomiędzy liniami pośrodkowymi ciała oraz ich relacji ze strukturami poprzecznymi.
Niezwykle ważna jest tu asymetria napięcia i nieprawidłowe ustawienia ciała np. odgięcia do tyłu, wyginanie w literkę „C” lub uniesione barki, ze skróceniem i napięciem struktur szyi, które utrudniają znacznie proces ssania i przełykania. Problem aerofagii może również wynikać z problemów z wędzidełkiem podjęzykowym i wargi górnej tzw.: ankyloglossia i wędzidełkami policzków więc należy dokonać takiej oceny u odpowiedniego specjalisty zajmującego się tym tematem min.: stomatologa, chirurga czy neurologopedy. Wędzidełko w zależności od jego typu i związanego z tym min.: kształtu, napięcia, ruchomości języka, jego przyczepu, może zostać poddane różnym zabiegom chirurgicznym lub leczeniu neurologopedycznemu i leczeniu osteopatycznemu.
O rodzaju leczenia decyduje stan tych struktur oraz ocena czynnościowa jamy ustnej oraz innych okolic ciała. Pracy dyplomowanego osteopaty pediatrycznego w tym zakresie obejmuje techniki wewnątrz jamy ustnej oraz w miejscach powiązanych z indywidualnym problemem dziecka.
Innym, z pozoru prostym, podejściem do opanowania kolki u niemowlaka jest przyjrzenie się relacji między składnikami diety matki podczas karmienia piersią a nasileniem dolegliwości u dziecka. Doświadczenie kliniczne pokazuje, że spożycie powodujących wzdęcia warzyw i owoców, kofeiny, ostrych przypraw oraz czekolady wpływa na nasilenie objawów kolki jelitowej. Szczególnie niewskazana jest fruktoza, która w nadmiarze, niestety jest to indywidulana kwestia, jest źródłem nadmiernej fermentacji. Zazwyczaj po 48–72 godzinach od chwili eliminacji tych produktów z diety mamy dochodzi do poprawy stanu zdrowia maluszka.
W sytuacji zaburzeń nietolerancji laktozy i alergii na białko mleka krowiego obserwuje się ustąpienie objawów kolki jelitowej u niemowląt karmionych naturalnie po eliminacji z diety matki mleka i jego przetworów.
W przypadku zaburzonej mikrobioty prowadzi się badania skuteczności stosowania probiotyków w leczeniu kolki jelitowej. Probiotyki są to żywe drobnoustroje, które podawane w odpowiednich ilościach wywierają korzystny efekt zdrowotny i redukcje objawów kolki. Właściwości probiotyków są szczepozależne. W badaniach szczepu Lactobacillus reuteri obserwowano zmniejszenie drażliwości i płaczu dziecka o 95% w ciągu tygodnia. Szczególne potrzeby stosowania probiotyków zauważa się u dzieci rodzących się przez cesarskie cięcie.
Zaburzenie mikrobioty ma znaczący związek między występowaniem kolki jelitowej a zmniejszoną produkcją metanu przez mikroflorę przewodu pokarmowego w stosunku do wartości obserwowanych u dzieci zdrowych. Prawdopodobnym skutkiem obniżenia ilości metanu może być zwiększona kurczliwość mięśniówki przewodu pokarmowego, co będzie odczuwane przez dziecko jako ból. Zatem i w tym przypadku leczenie probiotykami będzie miało niezwykłą rolę w łagodzeniu dolegliwości kolkowych u maluszków.
Sytuacja neurologiczna z kształtującym się układem nerwowym tłumaczy powstawanie napadów kolki jelitowej. Związane to jest z jego niedojrzałością oraz nadwrażliwością organizmu dziecka na bodźce zewnętrzne i wewnętrzne. Dochodzi do czynnościowego zaburzenia działania osi mózg-jelito, co objawia się nieprawidłową reakcją nerwów czuciowych i odpowiedzią bólową. W praktyce osteopatycznej obserwuje się nierównowagę w funkcjonowaniu ośrodkowego, jak i autonomicznego układu nerwowego, w tym enterycznego układu nerwowego, tzw. jelitowego układu nerwowego. Efektem jest nieskoordynowane działanie zwieraczy przewodu pokarmowego tzw. „transit zones”, zaburzenie przesuwalności treści pokarmowej, zaleganie treści i zwiększoną fermentację, która prowadzi do wzdęć i nadmiernej ilości gazów.
W tej sytuacji ogromne znaczenie ma zastosowanie osteopatii. Dyplomowany osteopata pediatryczny świetnie radzi sobie z zaburzeniami czynnościowymi poprzez odtworzenie naturalnej perystaltyki i przywrócenie właściwego działania wędrującego kompleksu mioelektrycznego związanego z motyliną i greliną. Dochodzi do tego równoważenie struktur poprzecznych ciała maluszka, czyli przepon ciała. Główną przeponą w tej sytuacji pozostaje przepona oddechowa i jej związek z wpustem, połączeniem przełyku i żołądka oraz odźwiernikiem, połączeniem żołądka i dwunastnicy.
Dodatkowym elementem pracy, którą wykonujemy w Centrum Medycyny Osteopatycznej jest praca technikami czaszkowo-krzyżowymi, terapia czaszkowo-krzyżowa, osteopatia czaszkowa, dla zrównoważenia pracy nerwów czaszkowych w tym nerwu błędnego, językowo-gardłowego, podjęzykowego, twarzowego oraz wzajemnych relacji między kośćmi tworzącymi czaszkę. Dobry osteopata pediatryczny zwraca uwagę na sytuację szwów czaszki, jej kształt i relacje z pozostałymi okolicami ciała głównie brzuszka ze względu na oś gut-brain, mózg-jelita. Wiemy, że kształtowanie odporności zaczyna się w brzuszku i tam również jest dostęp do emocjonalności każdego człowieka, która w przypadku kolek jest mocno zaangażowana w osiągnięcia równowagi i prawidłowy rozwój dziecka.
W związku ze sfera emocjonalną należy zadbać o relacje w rodzinie. Obserwacja kliniczna opisuje związek między atakami płaczu a nieprawidłową pielęgnacją niemowlęcia oraz nadmiernym niepokojem rodzicielskim. W tym obszarze wykazano pozytywną korelację pomiędzy depresją poporodową u mamy a atakami nieutulonego płaczu u niemowlęcia i objawów kolkowych. W tych sytuacjach widać związek między występowaniem objawów kolki niemowlęcej a depresją obserwowaną u mamy w nieco późniejszym czasie, ale korelującej z problemami dziecka.
Na co zwracamy uwagę w centrum medycyny Osteopatycznej w przypadku podejrzenia kolki u niemowlaka?
Ważny jest przebieg ataku kolki jelitowej. Charakterystyczną cecha jest początek napadu, który jest nagły związany z narastającym niepokojem dziecka, który przeradza się w nieutulony płacz. U maluszka pojawiają się prężenia, zgięcia kończyn dolnych, odgięcia tułowia z gwałtownymi ruchami prostującymi kończyny dolne w stawach biodrowych. W trakcie ataku dochodzi do powiększanie wielkości brzuszka oraz narastającej ilości gazów w jelitach, które mogą być intensywnie wydalane wraz z niewielką ilością stolca.
Rodzice opowiadają o odczuciu chwilowej ulgi u dziecka i spokoju po takim zachowaniu dziecka. Cała sytuacja charakteryzuje się nagłym początkiem i pojawiającym się, bez wyraźnej przyczyny, końcem ataku prowadzącym do poprawy samopoczucia maluszka.
Osteopatia niemowlaka z kolką jelitową ustalana jest indywidualnie oraz ma działanie wielokierunkowe, wielopłaszczyznowe, interdyscyplinarne i przebieg leczenia zależy od stopnia nasilenia objawów, czasu ich występowania, zaangażowania rodziców do pracy z dzieckiem oraz określenia przyczyn.
Osteopata pediatryczny rozpoznaje kolkę jelitową poprzez następujące elementy badania: subiektywną ocenę płaczu dziecka, występujące objawy, opisywane przez rodziców różne sytuacje będące być może czynnikami spustowymi i wykluczenie organicznych przyczyn.
Dla opanowania kolki stosuje się również farmakoterapię, w której najlepiej udokumentowane działanie ma preparat trymebutyny. Jest dobrze tolerowaną i bezpieczną substancją bez działań niepożądanych. Przywraca prawidłową perystaltykę przewodu pokarmowego niezależnie od etiologii zaburzenia, ale ma bardzo indywidulane działanie, stad nie każde dziecko cieszy się z jego właściwości leczniczych.
Dlaczego opanowanie kolki jelitowej jest takie ważne?
Mimo generalnie łagodnego charakteru kolki i korzystnej prognozy, objawy tej dysfunkcji nie powinny być ignorowane. Kolka niemowlęca stanowi poważny problem natury psychologicznej w kontakcie rodziców z dzieckiem, ze względu na różnorodność przyczyn, ich zrozumienie i zastosowanie odpowiedniego indywidualnego podejścia. Należy również podkreślić, że u większości niemowląt cierpiących na kolkę niemowlęcą w przyszłości mogą rozwinąć się zaburzenia czynnościowe przewodu pokarmowego.
W wieku przedszkolnym obserwuje się biegunkę raczkujących (szybka, niespodziewana reakcja nadwrażliwego przewodu pokarmowego, objawiająca się nadmiernym przyspieszeniem pasażu jelitowego), a u dzieci w wieku szkolnym nawracające bóle brzucha o nieznanej etiologii (ból brzucha o charakterze napadowym, pojawiające się przynajmniej raz w miesiącu przez 3 miesiące w roku. W tej sytuacji ból nie ma charakteru ostrzegawczego, nie reaguje na lekami przeciwbólowe). Wykazano związek pomiędzy występowaniem kolki jelitowej w okresie niemowlęcym a występowaniem zespołu jelita drażliwego (czynnościowa choroba przewodu pokarmowego charakteryzująca się bólami brzucha i zmianą rytmu wypróżnień).
Praca dyplomowanego osteopaty pediatrycznego w Centrum Medycyny Osteopatycznej obejmuje holistyczne widzenia maluszka oraz jego rodziców na różnych płaszczyznach, które warunkują opanowanie kolki jelitowej. Jeśli potrzebują Państwo wsparcia w problemach zdrowotnych dzieci zapraszamy serdecznie.
