Dyskopatia – co to jest, objawy dyskopatii, diagnoza

Kręgosłup jest istotnym osiowym narządem, którego zadaniem jest ochrona struktur nerwowych, funkcja podporowa, stabilizacyjna oraz lokomocyjna. Od sprawności tych elementów zależy komfort człowieka jako całości, ale najważniejsze są krążki międzykręgowe jako amortyzatory. Ich elastyczność, stabilność, wytrzymałość, ruchomość są warunkiem zdrowego kręgosłupa, jego sprawności i zdolności do znoszenia przeciążeń dnia codziennego. Stabilność, elastyczność i ruchomość kręgosłupa zapewniają optymalny rozkład ciśnienia i sil działających na krążek międzykręgowy.

Krążek międzykręgowy składa się z trzech części:

• płytek chrzęstnych łączących krążek z trzonami kręgów,
• pierścienia włóknistego,
• jądra miażdżystego.

To krążek międzykręgowy, tworząc segment ruchowy kręgosłupa, jest źródłem zdrowia i przyczyną jego utraty. To, jak przebiega adaptacja do przeciążeń i kierunki ich kompensacji w ciele, zależy od zdolności amortyzacyjnej włókien kolagenowych i elastylowych krążka miedzykręgowego. Wewnątrz samego krążka jest jądro miażdżyste otoczone włóknistym pierścieniem zapobiegającym przemieszczeniom jądra.  Pierścień włóknisty jest znacznie grubszy w części przedniej, cieńszy zaś w tylnej, gdzie najczęściej ulega uszkodzeniom- dyskopatia, lumbago. Właściwie uwodnione jądro miażdżyste zapewnia segmentowi ruchowemu kręgosłupa elastyczność i umożliwia przenoszenie znacznych obciążeń.

Czym jest dyskopatia?

Dyskopatia to proces tworzenia się zmian zwyrodnieniowych krążka międzykręgowego na skutek zaburzeń stabilności kręgów i stawów międzykręgowych oraz zaburzeń napięcia mięśniowo-powięziowego. Dyskopatia jest określeniem używanym dla wszystkich zmian zwyrodnieniowych krążka międzykręgowego, nawet gdy nie dają one doraźnie objawów klinicznych oraz gdy w badaniach obrazowych nie widać zmian struktury lub żadnych innych uchwytnych odchyleń.

W miarę starzenia się, zużycia lub urazu krążka międzykręgowego dochodzi do zaburzenia składu biochemicznego pierścienia, odwodnienia jądra miażdżystego, obniżenia wysokości dysku międzykręgowego, utraty jego sprężystości, zwiotczenia i utraty amortyzacji.

Czynniki przyspieszające powstawanie zmian zwyrodnieniowych, dyskopatii:

• biomechaniczne – asymetria obciążania kręgosłupa, asymetria napięcia mięśniowo-powięziowego, wady postawy, nieprawidłowe pozycje statyczne, czynniki środowiskowe związane z aktywnością ruchową,
• pourazowe,
• błędy dietetyczne,
• wady wrodzone i rozwojowe kręgosłupa,
• pozapalne, reaktywne zapalenia, autoimmunologiczne, stres,
• endogenne związane z metabolizmem, zaburzenia hormonalne, choroby układowe.

Dyskopatia dotyka wszystkich odcinków kręgosłupa: szyjnego, piersiowego, lędźwiowego, krzyżowego i wiąże się z różnymi objawami, których nasilenie i jakości związana jest z etapami powstawania zwyrodnienia krążka międzykręgowego.

Do ogólnych objawów dyskopatii należą:

• pierwsze symptomy objawiające się bólem miejscowe związane z ruchem, pojawiające się na początku ruchu lub po dużym wysiłku, zaatakowane są najbardziej ruchome odcinki kręgosłupa, poziomy lub okolice o zmniejszonej odporności na przeciążenie,
• kolejny objaw to promieniowania bólu zgodne z poziomem uszkodzenia krążka międzykręgowego i zaangażowaniem układu naczyniowego, odpornościowego, możemy tu mówić o rwie kulszowej, barkowej, udowej,
• następnie może dochodzić do zaburzenia pracy narządów wewnętrznych, których unerwienie pochodzi z segmentu kręgosłupa i pojawiają się objawy wegetatywne z tym związane,
• chromanie przestankowe pochodzenia neurogennego, choroba „wystaw sklepowych”, należy ją różnicować z przyczynami naczyniowymi,
• osłabienie lub zniesienie odruchów ścięgnistych, czasem ich wygórowanie,
• zaburzenia czucia powierzchownego, głębokiego, temperatury, dotyku/ ucisku, parestezje, drętwienie, mrowienie,
• osłabienie lub zniesienie siły mięśniowej widoczne w czynnościach dnia codziennego, chwycie, chodzie, problemach ze zmianami pozycji lub jej utrzymaniem,
• przyjmowane wymuszone pozycje przeciwbólowe, obronne napięcie mięśniowe, które może pojawiać się w celu ochrony nas przed dalszym uszkodzeniem pierścienia włóknistego oraz jego zwyrodnieniem, ale nie jest korzystne w dłuższym okresie czasu,
• zaburzenia mikcji, defekacji w zaawansowanych uszkodzeniach krążka międzykręgowego,
• bóle głowy, bóle osiowe, dystalne.

Szczegółowy obraz dyskopatii powstaje na podstawie diagnostyki różnicowej, wywiadu, badania przedmiotowego oraz analizy zgromadzonej dokumentacji zdrowotnej i oceny badań obrazowych, dodatkowych. To zadanie dla każdego specjalisty w ochronie zdrowia, w tym dla osteopaty.

Rodzaje i etapy uszkodzenia krążka międzykręgowego, dyskopatii

1. Degeneracja, związana jest z przeciążeniem w wyniku eksploatacją krążka międzykręgowego a w zasadzie sytuacji, które zagrażają jego stabilności, np.: nadmierny ciężar, gwałtowny szybki ruch, niekontrolowane ruchy, które mogą prowadzić do jego uszkodzenia, często mamy mikrouszkodzenia szybko podlegające regeneracji, ale w przypadku jej braku mogące stanowić ryzyko dalszych destrukcji.
2. Dehydratacja, dotyczy odwodnienia krążków i ich niewystraczającą regeneracją. Prowadzi to do utraty sprężystości i elastyczności pierścienia oraz spadkiem wytrzymałości na kolejne przeciążenia. Elementy te mają istotny wpływ na przemieszczenie się jądra miażdżystego w kierunku szczelin uszkodzenia i tworzenia się w przyszłości uwypukleń w obrębie kanału kręgowego. Prowadzi to powstania reakcji zapalnej, która podrażnia nerw dając objawy neurologiczne np.: ból kręgosłupa, promieniowanie, drętwienia.
3. Protruzja, wypuklina. Masa jądra miażdżystego przemieszcza się poza zewnętrzny obrys pierścienia, nie dochodzi jednak do jego całkowitego przerwania ciągłości. Jest to wstępny etap uwypuklania się dysku i może nie dawać jeszcze istotnych dolegliwości choć zależy to od wielu innych elementów związanych z okolicą okołokręgosłupową: powięzi, mięśni, więzadeł, trzewi oraz ciśnienia jam ciała.
4. Prolaps to poważniejsze uszkodzenie krążka międzykręgowego, ale przy zachowaniu ciągłości ostatniego pierścienia. Zwykle towarzyszy temu uwypuklenie dysku do wnętrza kanału kręgowego z modelowaniem worka oponowego- opony twardej i zwężaniem zachyłków oraz ograniczeniem otworów miedzykręgowych a w nich modelowaniem lub uciskiem na struktury naczyniowo-nerwowe. Pod wpływem drażnienia i ucisku dochodzi do obrzęku korzenia nerwowego.
5. Ekstruzja zwana przepukliną kręgosłupa. Jest to zaawansowane stadium choroby, w którym dochodzi do przerwania ciągłości pierścienia włóknistego. Jądro miażdżyste wychodzi poza obręb krążka Zwykle towarzyszy temu jeszcze większe uwypuklenie dysku do wnętrza kanału kręgowego z modelowaniem worka oponowego- opony twardej i zwężeniem zachyłków oraz ograniczeniem otworów miedzykręgowych a w nich modelowaniem lub uciskiem na struktury naczyniowo-nerwowe. Dochodzi zaburzenia przesuwalności tych elementów. W tym okresie może dochodzić do zwłóknienia i częściowego zwyrodnienia pęczków nerwowych. Ekstruzja zwyczajowo nazywana jest „wypadnięciem dysku”. Leczenie tego etapu dyskopatii może wymagać interwencji neurochirurga, jeśli występują objawy ubytkowe neurologiczne (trwały ubytek siły mięśniowej, brak odruchów neurologicznych lub subiektywna ocena bólu przez pacjenta i zdekompensowanie zdolności regulacyjnych i regeneracyjnych organizmu). Już w na tym etapie w przypadku długotrwającego ucisku na korzeń nerwowy może dojść do niedokrwienia śródpniowego nerwu i nieodwracalnych zmian w przewodnictwie nerwowym.
6. Sekwestracja, końcowy etap schorzenia, w którym dochodzi do rozerwania pierścienia włóknistego z pełnym uwypukleniem jądra miażdżystego. Dochodzi do znacznego obniżenia wysokości dysku miedzykręgowego i znacznego zwężenia przestrzeni w otworze międzykręgowym. Fragment jądra może przemieścić się do kanału kręgowego tworząc „nawisy”, znaczne odepchniecie worka oponowego i znaczne objawy neurologiczne grożące trwałymi ubytkami w narządzie ruchu lub innych układach oraz pracy narządów wewnętrznych, jeśli dotyczy to wyższych pięter układu nerwowego.

W przypadku wyższych pięter układu nerwowego jednym z powikłań neurologicznych może być mielopatia rdzenia kręgowego (modelowanie lub ucisk na rdzeń kręgowy) z dużymi i uciążliwymi objawami neurologicznymi w obrębie kończyn górnych i/lub dolnych. Dyskopatia dotyczy różnych pięter układu nerwowego/ kręgosłupa- odcinek szyjny, piersiowy, lędźwiowy, krzyżowy. W związku z tymi poziomami objawy mogą być różne i obejmować inne układy naszego organizmu, co może sugerować problemy pierwotne w tych okolicach. Ważne jest, aby w procesie diagnostyki uwzględniać również objawy z tych układów i wykluczać inne patologie oraz określać rzeczywiste przyczyny istniejącej sytuacji pacjenta. Temu służy diagnostyka różnicowa i diagnostyka wykluczająca we wnioskowaniu semiologicznym stosowana przez dyplomowanego osteopatę.

Jeśli mamy do czynienia z przerwaniem ciągłości pierścienia włóknistego i przemieszczeniem się jądra miażdżystego do kanału kręgowego, konieczny może okazać się zabieg chirurgiczny. Wybór metody leczenia operacyjnego uzależniony zawsze jest od stopnia zmian strukturalnych, fizjonomii pacjenta oraz towarzyszących objawów.

Jeżeli mamy do czynienia objawem, który pojawił się i jest uciążliwy należy niezwłocznie udać się do specjalisty w celu określenia przyczyny. Zaleci on specjalistyczne badania RTG, MRI, TK, USG lub inne ważne procedury diagnostyczne.  Dobrze postawiona diagnoza z dotarciem do źródła stanowi fundament leczenia, ponieważ w zależności od przyczyny (uraz, przeciążenie, choroba organiczna), czasu trwania, istniejących zmian i objawów, można mówić o poszczególnych etapach zwyrodnienia krążka międzykręgowego. Ustalenie tego prowadzi do odmiennego postępowania leczniczego.

Dobry osteopata najpierw słucha, bada, szuka przyczyny a potem leczy i nie obawia się współpracy z innymi specjalistami zajmującymi się zdrowiem człowieka. Dla osteopatii to pacjent jest w centrum leczenia dyskopatii.

Osteopatia posługuje się „narzędziami”, przede wszystkim wiedzą z dziedziny neurologii, ortopedii czy interny dla określenia sytuacji oraz ewentualnego skierowania chorego do odpowiedniego specjalisty i nawiązania współpracy w ramach całego systemu leczniczego. Osteopatia pod żadnym pozorem nie zastępuje innych specjalistów, jest częścią systemu wsparcia w dyskopatii.  Nie każdy ból kręgosłupa ma swoja przyczynę w kręgosłupie i jest dyskopatią. Osteopatia traktuje człowieka holistycznie uwzględniając każdy poziom jego funkcjonowania- od poziomu strukturalnego, przez poziom emocjonalny a kończąc na poziomie środowiskowym i relacyjnym.

Zdiagnozowanie momentu choroby, dyskopatii oraz jej przyczyny jest niezwykle istotne przy zaleceniach dotyczących leczenia oraz profilaktyki. W początkowych zmianach dyskopatycznych dobry osteopata lub inny specjalista może zalecić nieinwazyjne sposoby leczenia oraz profilaktyki.  Działania zachowawcze, lecznicze, prowadzone w Centrum Medycyny Osteopatycznej mają za zadanie zminimalizować ryzyko postępu dyskopatii, prowadzać do konsolidacji zmian i zabezpieczenia pacjenta przed nawrotem problemów. Osteopatia stosuje tu wiele technik min.: strukturalne, naczyniowe, tkanek miękkich, powięziowe, wisceralne, czaszkowo-krzyżowe. Leczenie zachowawcze dyskopatii w osteopatii nie oznacza utrwalania zastanego stanu, ale wyprowadzenie pacjenta z kryzysu oraz zabezpieczenia go oraz wyposażenie w narzędzia do samodzielnej pracy w domu i naukę stosowania zasad profilaktyki w codziennym życiu.

Uświadomienie pacjenta o istnieniu słabego punktu w jego kręgosłupie jest kluczowe dla skutecznej walki z dyskopatią, zmianami zwyrodnieniowymi krążka międzykręgowego. Kontynuacja zachowań prozdrowotnych, treningu funkcjonalnego, właściwej diety, dbałość o emocje i radzenie sobie ze stresem to droga do sukcesu w walce z dyskopatią.  Motywowanie i zaangażowanie chorego do pracy a nie wykonywanie za pacjenta to motto naszego Centrum Medycyny Osteopatycznej.

Dyplomowany Osteopata pełni role przewodnika w poszukiwaniu zdrowia.