Szum uszny (Tinnitus) to zaburzenie, które może wynikać z percepcji słuchowej. W percepcji słuchu główną rolę odgrywają: małżowina uszna, przewód słuchowy, błona bębenkowa, kosteczki słuchowe ucha środkowego oraz właściwy narząd słuchu, czyli ślimak, w którym „wibrując” i tony dźwiękowe są przekazywane nerwami słuchowymi do ośrodka słuchu w mózgu. Tam jest on następnie postrzegany jako ton lub hałas. Zatem nie słyszymy samymi uszami, ale także dzięki pewnym bodźcom w ośrodku słuchowym w mózgu. Ważna jest również sprawność odbiorcza na poziomie mózgu.
Proces ten podlega zakłóceniom, czyli wiele osób odbiera różnego rodzaju dźwięki, które nie pochodzą z zewnątrz. Tego rodzaju hałas nazywany jest dzwonieniem w uszach, piskiem lub buczeniem w uchu. Terminy te generalnie określamy szumem usznym i mogą być zaburzeniem percepcji akustycznej, które jest odbierane niezależnie od dźwięku wpływającego na ucho. To postrzeganie może wynikać z upośledzenia słuchu. Rodzaj hałasu pozornego jest bardzo zróżnicowany. Często opisywane są dźwięki gwiżdżące, buczące, syczące, trzaskające lub pukające.
Często dźwięków nie można porównać z rzeczywistymi, istniejącymi dźwiękami. Hałasy dzieli się także na „pulsujący” i „niepulsujący”, choć często dźwięki pulsujące mają przyczynę anatomiczną w postaci malformacji naczyniowej, co w każdym przypadku należy dokładniej wyjaśnić. Szumy uszne należy także wyraźnie odróżnić od halucynacji akustycznych. Szum w uszach jest zawsze objawem i oznaką zmiany w tzw. systemie przetwarzania słuchowego. To nigdy nie jest choroba sama w sobie. Ze względu na różnorodność przyczyn i różnorodność występowania szumy uszne można również sklasyfikować jako zespół objawów.
Szumy uszne są trudnym problemem pod różnymi względami dla wszystkich specjalistów. Nie ma możliwości całkowitego, jednoznacznego i obiektywnego ich pomiaru, a patofizjologia ich powstawania mimo nieustannie prowadzonych badań naukowych nadal prezentuje bardzo szerokie spektrum potencjalnych przyczyn. Ponadto nie wypracowano jednolitego konsensusu diagnostycznego ani terapeutycznego, co prowadzi do trudnej sytuacji samego pacjenta. Liczne metody terapeutyczne stanowią potwierdzenie faktu, że nie ma jednego skutecznego sposobu ich leczenia a jedynie interdyscyplinarne podejście daje szansę na pomoc pacjentowi.
Dyskutując o szumach usznych, należy zwrócić uwagę przede wszystkim uwagę na te objawy, które są szczególnie dokuczliwe dla pacjentów i znacznie obniżają jakość ich życia. Dokładne rozpoznanie skali, rodzaju, powiązań z różnymi układami organizmu szumów usznych wydaje się istotne, ponieważ liczba pacjentów zgłaszających się po pomoc z roku na rok wzrasta, co może sugerować, że szumy uszne stają się istotnym problemem ze względu na potrzebę zapewnienia chorym kompleksowej diagnostyki i satysfakcjonującego ich leczenia. Osteopatia staje przed odpowiedzialnym zadaniem badania, leczenia i współpracy z innymi specjalistami, aby poznać mechanizm rozwoju i walki z szumami usznymi.
Etiologia przyczyny tej patologii słuchu pozostaje nadal bliżej nieokreślona. Wiele podejść diagnostyczno-terapeutycznych poszukuje przyczyn i możliwości leczenia. W Centrum Medycyny Osteopatycznej spotykamy coraz więcej pacjentów cierpiących na szumy uszne. Czasem nasi pacjenci prezentują objaw szumów usznych jako pierwotny a niektórzy jako wtórny problem do innej istniejącej choroby. Wielu pacjentów z objawem szumów usznych zgłasza wieloletnie leczenie i różnorodne podejścia, którym zostali poddani. Efekty tych działań są różne i niestety samodzielnie rzadko przynoszą całkowitą ulgę. Szacunki dotyczące występowania tego objawu pokazują, że aż 30 % populacji dorosłych doświadcza szumów usznych.
Zaproponowano różne teorie na temat pochodzenia i lokalizacji szumu w uszach, ale jak dotąd nie ma co do tego konsensusu naukowego. Opisano częstsze występowanie po urazach akustycznych, urazach kręgosłupa szyjnego, nadciśnieniu, guzach czaszki i po zażyciu niektórych leków. Subiektywnie, stresujące sytuacje są często wymieniane jako wyzwalacze. U wielu pacjentów z szumami usznymi objawy są kompensowane i jedynie przejściowo powodują znaczne pogorszenie jakości życia. Dekompensacja natomiast może prowadzić do ciężkiej depresji z dezintegracją społeczną i niezdolnością do pracy. Pomimo dużego znaczenia medycznego, obecnie nie ma jednej, jednolicie przyjętej procedury, która zapewniałaby szanse na szybkie i proste rozwiązanie sytuacji.
Dostępne są wytyczne medyczno-terapeutyczne, ale jest to długa droga wymagająca zaangażowania interdyscyplinarnego oraz samego pacjenta i cierpliwości z jego strony. W dziedzinie osteopatii istnieje szerokie podejście do problemów szumów usznych. Większość badań w tym obszarze dotyczy
skuteczność poszczególnych osteopatycznych technik diagnostyczno-leczniczych. Są badania, które porównują skuteczność leczenia osteopatycznego w porównaniu z innymi metodami leczenia.
Definicja szumów usznych
Szum uszny to dzwonienie w uszach, które pacjent słyszy w jednym uchu, w obu uszach lub w głowie. Według pacjentów może to brzmieć jak gwizd, szum, trzask, buczenie, ryk, buczenie i wiele innych dźwięków. Dzwonienie w uszach jest uważane za nieprawidłową informację słuchową spowodowaną dysfunkcją w obrębie układu słuchowego.
Tinnitus definiuje się jako zaburzenie percepcji słuchowej. Pojęcie to jest dosyć obszerne i obejmuje szmery naczyniowe, dźwięki akustyczne spontaniczne oraz różnorodne dźwięki somatyczne wynikające z patologii stawu skroniowo-żuchwowego, ziejącej trąbki Eustachiusza i mioklonii podniebienia- niespodziewanych gwałtownych, szarpiących i krótkotrwałych skurczów mięśni. Mioklonie obejmują pojedynczy mięsień albo całą grupę mięśniową. Definicja szumów usznych również rozszerza się na odczucie dźwięku będącego skutkiem nieprawidłowego funkcjonowania ślimaka czy nerwu słuchowego. Można zaliczyć tu także halucynacje słuchowe związane zaburzeniami psychicznymi np.: schizofrenią.
Rodzaje szumów usznych. Subiektywne i obiektywne szumy uszne
Klasyfikacji szumów usznych można dokonać według historii pochodzenia, lokalizacji przyczyny, postępu i nasilenia szumów usznych. Ze względu na różnorodne pochodzenie szumów usznych wprowadzono podział na szumy uszne obiektywne i subiektywne.
Obiektywny szum uszny jest spowodowany źródłem dźwięku w ciele blisko uszu, gdzie emisja dźwięku jest słyszalna, np. spowodowana procesami naczyniowymi i mięśniowymi lub hałasami podczas oddychania. Szum uszny obiektywny dotyczy dźwięków somatycznych i może być słyszalny przez inne osoby podczas osłuchiwania, bądź można go zmierzyć przy użyciu precyzyjnej aparatury pomiarowej. Obiektywny szum w uszach to dzwonienie w uchu, które opiera się na rzeczywistych fizycznych wibracjach dźwiękowych. Obiektywny szum w uszach występuje rzadko. Dotyczy około 1 procenta wszystkich przypadków szumów usznych.
Zdecydowana większość przypadków dotyczy subiektywnego szumu w uszach. Tutaj pacjent odbiera jeden lub więcej dźwięków, których „świat zewnętrzny” nie jest w stanie dostrzec. Szumy uszne same w sobie są objawem, a nie określoną chorobą. Subiektywny szum w uszach jest dostępny jedynie w ograniczonym zakresie metodami badań naukowych. Czasem nieprawidłowe kodowanie subiektywnego szumu w uszach odpowiada dźwiękowi fantomowemu.
Subiektywny szum uszny polega na niedostatecznym przetwarzaniu informacji w układzie słuchowym bez wpływu stymulacji akustycznej. Bardzo często dzwonienie w uszach powstaje z powodu głuchoty z powodu upośledzenia komórek sensorycznych, np. uraz akustyczny. Szum uszny subiektywny jest dźwiękiem odczuwanym wyłącznie przez pacjenta.
Dla lepszego rozróżnienia szumy uszne obiektywne określa się jako dźwięki somatyczne, natomiast wrażenie subiektywne jako szumy uszne. Taki podział znacznie ułatwia diagnozę i leczenie pacjentów. Należy dodać, że podział pozwala również na ściśle określone zdefiniowanie szumów usznych jako odczuwania dźwięku wynikającego jedynie z podrażnienia obrębie układu nerwowego, bez komponenty mechanicznej lub wibracyjnej w obrębie ślimaka oraz nie związanej z żadnym bodźcem zewnętrznym.
Przyczyny szumów usznych – czynniki ryzyka
W wielu przypadkach określenie fizycznej przyczyny szumów usznych jest niemożliwe. Istnieje wiele czynników przyczyniających się do powstawania tego schorzenia. Stwierdzono, że szumy uszne najczęściej spowodowane są przez narażenie na skumulowany hałas lub uraz akustyczny. Inną przyczynę stanowi stopniowa utrata słuchu spowodowana starzeniem się organizmu. Szumy uszne mogą być również wywoływane przez niedrożność kanału słuchowego, zapalenie ucha zewnętrznego, środkowego lub wewnętrznego, guza perlistego, otosklerozę, chorobę Ménière’a, zmiany w przepływie krwi czy uraz ciśnieniowy uszu.
Do obserwowanych czynników można dodać Schwannomę nerwu przedsionkowo-ślimakowego. Schwannoma to łagodny nowotwór wywodzący się z komórek Schwanna osłonki nerwów czaszkowych i obwodowych. Schwannoma szyi i głowy najczęściej występuje w okolicy kąta mostowo-móżdżkowego. Kolejną przyczyną jest mikrokompresja naczyniowa VIII nerwu czaszkowego tj. nerwu przedsionkowo-ślimakowego czy choroby mózgowo-naczyniowej. Należy zaznaczyć, że większość uszkodzeń narządu słuchu może być przyczyną szumów usznych.
Praktyka kliniczna w Centrum Medycyny Osteopatycznej pokazuje, że do innych prawdopodobnych czynników wywołujących to schorzenie należą urazy głowy, urazy szczęki, szyi, kręgosłupa szyjnego, czy też zaburzenia funkcji stawu skroniowo-żuchwowego. Życie codzienne pokazuje, że szumy uszne mogą być wywoływane przez silny stres oraz niektóre leki min.: salicylan czy niesteroidowe leki przeciwzapalne. Nadużywanie niektórych antybiotyków, cytostatyków, diuretyków, leków przeciwdepresyjnych również prowadzi do powstania szumów usznych. Szumy uszne są powodowane również poprzez stosowanie chininy czy chlorochiny.
Obiektywny szum może być spowodowany min. następującymi czynnikami:
– zmianami naczyniowymi i zwężeniem tętnicy szyjnej i tętnicy kręgowej, ale także wadami serca, które mogą powodować szmer przepływu krwi, który zostaje przeniesiony do uszu. Zwykle tętno nie jest słyszalne, ponieważ ucho wewnętrzne, które zamienia fale dźwiękowe na impulsy nerwowe, jest wolne od naczyń krwionośnych. Patologiczne zmiany tętnic zazwyczaj powodują stukanie lub szmer, który jest synchroniczny z biciem serca, co normalnie jest odczuwalne tylko przy przyspieszeniu akcji serca lub podwyższonym ciśnieniu krwi. W większości przypadków osoba badająca słyszy szmer przepływu krwi w okolicy uszu za pomocą stetoskopu.
– przyczyny mięśniowe- mięśnie ucha środkowego: skurcz mięśnia napinacza bębenkowego, skurcz mięśnia strzemiączkowego, mięśnie podniebienia: palatomioklonie mięśnia napinacza podniebienia miękkiego i mięśnia dźwigacza podniebienia miękkiego, patologiczne napięcie mięśni gardła,
– wady zgryzu i uzębienia oraz wynikające z nich przeciążenia stawów skroniowo-żuchwowych lub patologiczne napięcie mięśni żucia przy bruksizmie, mogą przede wszystkim powodować klikanie w uszach.
– zmianami patologicznymi w obrębie szyi i naczyń mózgowych (miażdżyca) oraz guzami kłębuszkowymi.
Jako możliwe przyczyny subiektywnych szumów usznych często stwierdza się następujące stany:
– zapalenie ucha środkowego, zewnętrznego, środkowego z zaburzeniami transmisji dźwięku (np. otoskleroza), infekcje wirusowe i bakteryjne (np. borelioza),
– zdarzenia związane z gwałtownym i niespodziewanym lub przewlekłym hałasem, uraz akustyczny (np. od fajerwerków lub eksplodujących substancji),
– idiopatyczna nagła utrata słuchu,
– zdarzenia nurkowe, barotrauma, choroba dekompresyjna,
– choroba Ménière’a,
– choroby ślimaka,
– choroby układu sercowo-naczyniowego: zaburzenia rytmu serca, wysokie ciśnienie krwi,
– zaburzenia metaboliczne, przede wszystkim cukrzyca,
– choroba nerek,
– nadkrwistość, niedokrwistość,
– zaburzenia ośrodkowego układu nerwowego (szum uszny często w stwardnieniu rozsianym),
– zmiany zwyrodnieniowe i zaburzenia czynnościowe kręgosłupa szyjnego,
– zaburzenia czynnościowe stawu żuchwowego,
– przyczyny mięśniowe,
– zaburzenia czynnościowe trąbek słuchowych,
– fluktuacje endolimfy,
– uraz czaszkowo-mózgowy ze złamaniem lub bez złamania kości skalistej
– choroby autoimmunologiczne ucha wewnętrznego,
– nerwiak nerwu słuchowego (guz nerwu słuchowego),
– substancje ototoksyczne tj.: środki przeciwdrobnoustrojowe, salicylany, niesteroidowe leki przeciwzapalne, diuretyki pętlowe, leki przeciwmalaryczne, leki przeciwnowotworowe, substancje stosowane miejscowo i regionalnie. Istnieje silny związek przyczynowo- skutkowy „ototoksyczności” tych substancji w normalnych funkcjach fizjologicznych i ich wpływ na zwyrodnienie tkanek lub bezpośredni toksyczny wpływ na końcowy narząd słuchu komórki rzęsate ucha.
Klasyfikacje szumów usznych
Patrząc na przyczyny wymienione powyżej, staje się jasne, że istnieje wiele możliwości rozwoju szumu w uszach. Z tego powodu istnieje potrzeba sklasyfikowania szumów usznych pod tym kątem, aby uporządkować różnorodność informacji. Klasyfikacja przyczyn ma na celu umożliwienie wyboru dopasowanej terapii do potrzeb pacjenta. Jest to znacznie trudniejsze w przypadku subiektywnego szumu w uszach niż w przypadku obiektywnego szumu w uszach. Dlatego też istnieje podział na skompensowany (wyrównany) i zdekompensowany (niewyrównany) szum w uszach.
Klasyfikacja według Biesingera opisuje nasilenie objawów w obu przypadkach:
Wyrównany szum w uszach
Dzięki wyrównanemu szumowi w uszach pacjent może kontynuować życie codzienne bez większych problemów oraz utrzymać poziom zdrowia w równowadze.
Możemy tu określić stopień tego wyrównania:
– stopień 1: wyrównane dzwonienia w uszach, brak niepokoju, stabilność emocjonalna,
– stopień 2: szum w uszach występuje głównie w ciszy i jest uciążliwy szczególnie, gdy występuje stres psychiczny i/lub fizyczny.
Niewyrównany szum w uszach
Przy niewyrównanym szumie usznym powstają wtórne dysfunkcje, takie jak zaburzenia snu, zaburzenia rozumienia mowy, zaburzenia emocjonalne, trudności w wykonywaniu pracy bez wyraźnej stymulacji zewnętrznej. Mamy tu następujące stopnie:
– stopień 3: szum w uszach prowadzi do trwałego upośledzenia w sferze prywatnej i zawodowej, występują zaburzenia w sferze emocjonalnej, poznawczej i fizycznej,
– stopień 4: szumy uszne prowadzą do całkowitej dekompensacji w życiu prywatnym i pracy zawodowej.
Następna dostępna klasyfikacja, według Fischera, oparta jest o miejsce pochodzenia szumów usznych i dzieli je na „obwodowe” i „ośrodkowe”.
– Obwodowe szumy uszne: przewodzący szum w uszach, szum w uszach na podłożu czuciowo-nerwowym,
– Pierwotny centralny („ośrodkowy”) szum w uszach (spowodowany chorobami mózgu, takimi jak stwardnienie rozsiane lub nowotwory)
– Wtórny centralny („ośrodkowy”) szum w uszach (np. fantomowy szum w uszach)
Mamy również klasyfikację według Fischera opartą o czas trwania szumów usznych.
Ze względu na czas trwania szumu w uszach możemy podzielić je na ostre, podostre i przewlekłe.
– ostry szum uszny występuje od pierwszego pojawienia się do maksymalnie trzech miesięcy. Występuje ostra, ale potencjalnie odwracalna dysfunkcja komórek włoskowatych podobna do ostrej utraty słuchu lub głuchoty spowodowanej falami uderzeniowymi.
– podostry szum w uszach: trwający od 4 do 12 miesięcy, dysfunkcja komórek włoskowatych jest oczywista, dlatego nie można już oczekiwać całkowitego wyzdrowienia,
– przewlekły szum w uszach: trwający ponad rok, w takim przypadku dochodzi do nieodwracalnych uszkodzeń.
Niestety nie ma konsensusu wśród specjalistów, co do jakiejkolwiek klasyfikacji. Każda oparta jest na doświadczeniach własnych. To wyjaśnia rozbieżności w podejmowaniu leczenia i stosowania różnych narzędzi i metod diagnostycznych.
Powstawanie szumów w uchu
Szumy uszne są schorzeniem o skomplikowanym podłożu, które nadal nie jest całkowicie poznane. Może zaobserwować kilka mechanizmów ich powstawania. Cały czas trwają badania nad ich zrozumieniem. Występują różne teorie wskazujące na przyczynę szumów usznych. Przedstawiają się one następująco.
Spontaniczne otoemisje akustyczne
Otoemisje akustyczne są to słabe sygnały dźwiękowe pojawiające się w kanale ucha związane z błoną bębenkową, która otrzymuje wibracje ze ślimaka. Spontaniczne otoemisje akustyczne powstają bez potrzeby działania bodźca z zewnątrz. To właśnie te aktywne procesy zachodzące w ślimaku mogą prowadzić do powstawania szumów usznych. Szumy uszne wynikające ze spontanicznych otoemisji akustycznych występują jedynie u 4.1% populacji. Należy zauważyć, że takie szumy uszne mogą być leczone poprzez salicylan, który niestety w pewnym stopniu przyczynia się do powstawania szumów usznych.
Teoria nierównomiernej dysfunkcji/uszkodzenia
Hipoteza ta zakłada, że szum uszny powstaje w uchu wewnętrznym, gdy jeden typ komórek zmysłowych, komórki rzęsate zewnętrzne są bardziej uszkodzone niż komórki rzęsate wewnętrzne na błonie podstawowej w ślimaku. Zaburzenie jest wywoływane przez nadmierny, przewlekły hałas, infekcję wirusową, stosowanie niektórych leków czy starzenie się organizmu. To komórki rzęsate wewnętrzne są właściwymi komórkami odbiorczymi dźwięku. Ich funkcja polega na przekształcaniu wibracji mechanicznych w strukturach ucha wewnętrznego na impulsy elektryczne przenoszone do nerwu słuchowego.
Aż 95% włókien nerwu słuchowego jest połączona z komórkami rzęsatymi wewnętrznymi, które przewodzą impulsy do części mózgu odpowiedzialnej za percepcję dźwięku. Komórki rzęsate zewnętrzne pełnią rolę wzmacniającą sygnał niskich dźwięków do około 50 dB w ślimaku. Gdy mamy wyższy dźwięk to wymaga on mniejszego wzmocnienia. W sytuacji uszkodzenia ślimaka to komórki rzęsate zewnętrzne są uszkadzane w pierwszej kolejności przed komórkami rzęsatymi wewnętrznymi. Po uszkodzeniu ślimaka, do jądra ślimakowego grzbietowego, które skupia neurony obu rodzajów tych komórek, impuls dochodzi z komórek rzęsatych wewnętrznych, ale nie z uszkodzonych komórek rzęsatych zewnętrznych. To wywołuje nieprawidłowe przetwarzanie sygnałów wysokiej częstotliwości odbierane jako szumy uszne.
Teoria plastyczności słuchowej
Badania z zastosowaniem współczesnych technik neuroobrazowania wykazały, że tinnitusowi towarzyszą zmiany w mapie tonotopowej kory słuchowej, czyli w mapie połączeń ucha z korą słuchową. Przeprowadzono szereg testów w celu zbadania sposobu odpowiedzi neuronów na urazy głowy, czy też podanie leków ototoksycznych. Kładziono nacisk na obserwację zmian w równowadze pomiędzy pobudzeniem a inhibicją różnych poziomów drogi słuchowej. Zauważono również, że uszkodzenie ślimaka wywołane urazem akustycznym powoduje zmiany w połączeniach ucha z mózgiem. Dlatego wysunięto przypuszczenie, że reakcja kory słuchowej w mózgu na te bodźce może przyczyniać się do powstawania szumów usznych.
Teoria związana z kompresją nerwu słuchowego
Działający ucisk na nerw przedsionkowo- ślimakowy może prowadzić do wytworzenia się skrzyżowań synaps słuchowych i nakładania się informacji neurologicznej. Istnieje możliwość, że to zjawisko pociąga za sobą nieprawidłową aktywność neuronów nerwu słuchowego. Przy braku dźwięków pochodzenia zewnętrznego dochodzi do powstania dźwięku podobnego do nich, ale są one jedynie nieprawidłową informacją. W czasie kompresji może dochodzić do naruszenia osłonki nerwu. Wtedy możliwe jest powstanie tzw. połączeń niesynaptycznych, pomiędzy włóknami nerwu słuchowego. Prowadzi to do zaburzeń jego prawidłowego funkcjonowania, które są odbierane jako szumy uszne.
Teoria związana z wapniem i kanałami wapniowymi
Zmiany w stężeniu jonów wapnia w perylimfie jak i wewnątrz komórek rzęsatych mogą powodować różne dysfunkcje ślimaka obserwowane min. w postaci szumów usznych. Stężenie jonów wapnia jest ściśle kontrolowane przez komórki rzęsate zewnętrzne, które posiadają złożony system przenośników, pomp, kanałów oraz białek wiążących pełniących funkcje regulacyjne. Podwyższone stężenie jonów wapnia odpowiada za przebudowę cytoszkieletu i całego narządu Cortiego, szczególnie ma to wpływ na wrażliwość komórek rzęsatych zewnętrznych. Dzięki temu możliwa jest reakcja tych komórek na bodźce zewnętrzne i percepcję dźwięku poprzez ustalenie progów wrażliwości na bodźce.
Gdy dochodzi do zaburzenia sygnalizacji wapniowej powstaje nadwrażliwość oraz zaburzenie w funkcjonowaniu komórek rzęsatych zewnętrznych i powstawania szumów usznych. Należy dodać, że jony wapnia są również związane z uwalnianiem neurotransmiterów w komórkach rzęsatych wewnętrznych poprzez kanały jonowe. Gdy dochodzi do blokady kanałów jonowych powstają zaburzenia uwalniania neurotransmiterów
Zaburzenia w funkcjonowaniu neurotransmiterów i ich receptorów
Jednym z ważniejszych neurotransmiterów w przestrzeni synaptycznej pomiędzy komórką rzęsatą wewnętrzną a nerwem słuchowym jest glutaminian. Naśladuje on efekt stymulacji akustycznej poprzez zwiększenie spontanicznej aktywności neuronów nerwu słuchowego. Zaburzenie pobudzenia neuronalnego przy przenoszeniu glutaminianu może powodować zaburzenia w prawidłowym funkcjonowaniu nerwu słuchowego i może być odbierane jako szumy uszne. Zauważono, że w mechanizmie powstawania szumów usznych biorą również udział kwas γ-aminomasłowy (GABA) oraz jego receptory. GABA jest głównym neuroprzekaźnikiem o działaniu hamującym w układzie nerwowym.
W sytuacji nawet niewielkiego zniesienie jego aktywności dochodzi do powstania szumów usznych. Inny neurotransmiter acetylocholina ma wpływ na podwyższenie spontanicznej aktywności neuronów jądra ślimakowego grzbietowego i ryzyko wystąpienia szumów usznych. Stres jest jednym z czynników zaostrzających szumy uszne. Kolejny neuroprzekaźnik to serotonina, która kontroluje reakcje stresowe oraz jądra słuchowe poprzez szlaki serotoninergiczne. Zauważono, że zahamowanie lub nadmierną aktywność kolejnego neutransmitera- dopaminy ma wpływ na obszary i funkcje mózgu, co przekłada się na patologię szumów usznych.
Teoria neurofizjologiczna szumów usznych
Model neurofizjologiczny szumów usznych nie wyjaśnia do końca mechanizmu jego powstawania, ale stwierdza, że za dotkliwość szumów usznych nie są odpowiedzialne jedynie systemy wchodzące w skład drogi słuchowej, ale również autonomiczny układ nerwowy i układ limbiczny. Stanowi to podstawę jednej z najbardziej skutecznych terapii szumów usznych – metody habituacji (TRT – Tinnitus Retraining Therapy) opracowanej przez Pawła Jastreboffa w latach 80-tych XX w. Zauważył on, że percepcja szumu usznego budzi bardzo negatywne emocje u pacjentów, co pociąga aktywację układu limbicznego za następnie trafia do biblioteki pamięci słuchowej.
Stwierdzono, że u osób cierpiących na chroniczny szum uszny, negatywne emocje związane z jego percepcją wzmagają się w miarę upływu czasu bądź nieskutecznych terapii. W ten sposób powstaje mechanizm tzw. „błędnego koła”. Naturalnie narząd słuchu posiada zdolność do habituacji, czyli zaniku reakcji na wielokrotnie powtarzający się bodziec, w tym przypadku dźwięk szumów usznych, ale podczas aktywacji układu limbicznego, habituacja nie jest możliwa. Układ limbiczny może wzmagać percepcję szumów usznych oraz zmieniać aktywność autonomicznego układu nerwowego, który jest odpowiedzialny za większość symptomów towarzyszących schorzeniu. Na funkcjonowanie układu autonomicznego i limbicznego mają wpływ połączenia podświadome oraz drogi świadomości słuchowej z werbalizacją emocji towarzyszących szumom usznym. Jest to naturalna reakcja obronna przed potencjalnym zagrożeniem i nie może być traktowana jako zaburzenie psychiczne, co niestety zdarza się nader często.
Objaw szumów usznych oraz objawy towarzyszące
Objawowi szumu w uszach zwykle towarzyszy szereg innych objawów towarzyszących, szczególnie jeśli są one klasyfikowane jako bardzo głośne lub bardzo irytujące. Obszary objawów związanych z szumem usznym można podzielić na 4 kategorie:
– samopoczucie emocjonalne, radzenie sobie ze stresem, lękiem w tym podatność na depresję,
– poziom i jakość słuchu,
– komfort spania i wypoczynku,
– stopień koncentracji w codziennych czynnościach i pracy zawodowej.
Dysfunkcje w którymkolwiek z tych obszarów mogą prowadzić do poważnych problemów w środowisku społecznym, osobistym i zawodowym.
Często dyskutowana kwestia samobójstwa w wyniku szumu w uszach budzi kontrowersje. Z jednej strony są pacjenci, którzy zgłaszali, że myśleli o próbie samobójczej z powodu ogromnego stresu związanego z szumem usznym. Jednak badania retrospektywne nie wykazały związku przyczynowego pomiędzy szumami usznymi a samobójstwem. Pacjenci z szumami usznymi, którzy popełnili samobójstwo, mieli wiele innych przyczyn do popełnienia samobójstwa (choroby współistniejące).
Czas trwania szumu w uszach jest niezwykle istotny w powstawaniu innych objawów towarzyszących choć może być dobrze kompensowany powodując jedynie niewielkie pogorszenie jakości życia.
Szum uszny jest opisywany przez pacjenta w rożny sposób. Dźwięk ten przypomina odgłosy owadów np.: cykady lub świerszcze, szumu, dźwięczenie, dzwonienie, dźwięk wydobywającej się pary czy pracującego silnika. W badaniach zwrócono uwagę, że u większości pacjentów poziom szumów usznych przekracza częstotliwość 3 kHz, w przypadku choroby Ménière’a częstotliwość jest niższa, zawiera się pomiędzy 125 Hz a 250 Hz.
Objawy towarzyszące szumom usznym są związane ze zmniejszoną tolerancją dźwiękową. Duża część pacjentów skarży się na nadwrażliwość na dźwięki, choć może ona występować niezależnie od szumów usznych. W przypadku chronicznych szumów usznych, zaobserwowano także fonofobię, czyli lęk przed dźwiękami oraz mizofonię, czyli awersję do dźwięków.
Szum uszny może być powiązany z utratą słuchu lub chorobą Ménière’a. Szumy uszne są ściśle powiązane z sytuacją emocjonalną. Powodują stres, drażliwość, w rzadkich przypadkach zaburzenia lękowe, a w skrajnych przypadkach nawet depresję. Szumy uszne zaburzają koncentrację, co utrudnia wykonywanie czynności wymagających skupienia uwagi.
Występowanie szumów usznych
Szumy uszne w większości przypadków są doznaniem subiektywnym, przez większość osób odczuwanym inaczej, stąd Dyplomowany Osteopata w Centrum Medycyny Osteopatycznej stosuje indywidualne podejście, bez schematów i szablonów. Około 20.1% osób cierpi z powodu szumów usznych w Polsce. Częstotliwość występowania szumów usznych zwiększa się wraz z wiekiem. Schorzenie dotyka około 18% osób powyżej 70-tego roku życia. Badania pokazują, że na szumy uszne cierpi od 7% do 34% dzieci. Przyczyny rozbieżność pojawiania się szumów usznych w populacji dorosłych i dzieci upatruje się w rozwoju mózgu. Ludzki mózg i narządy zmysłów osiągają pełną dojrzałość w wieku około 18-tego roku życia, dlatego dzieci odczuwają inaczej niż dorośli. W Polsce, około 20.1% populacji cierpi na szumy uszne odczuwane dłużej niż przez 5 minut. Na chroniczny szum uszny uskarża się około 4.8% pacjentów. Zauważono, że istnieje zależność pomiędzy regionem Polski a rozpowszechnieniem szumów usznych.
Jeśli potrzebują Państwo wsparcia w sytuacji szumów usznych zapraszamy serdecznie do Centrum Medycyny Osteopatycznej.
