Deformacje kręgosłupa od zawsze stanowią wyzwanie dla specjalistów zajmujących się leczeniem bólu kręgosłupa. Skolioza oznacza wszelkie odchylenia osi anatomicznej od osi mechanicznej objawiające się deformacjami wielopłaszczyznowymi i wielosegmentowymi oraz zaburzeniami ze strony wielu układów ciała. W obserwacji wizualnej dostrzec można u dziecka różnice w ustawieniu barków, miednicy, pośladków, brzuszka, głowy, wysuniętym bioderku do boku, czy problemami w obrębie kolan i stóp. Często dziecko garbi się lub siedzi przekrzywione np. z powodu podwiniętej nogi pod pośladkiem lub podparte na łokciu. Te zniekształcenia kręgosłupa są częstymi, ale nie zawsze groźnymi schorzeniami układu mięśniowo-powięziowo-szkieletowego. Często obserwujemy je u dzieci i młodzieży u około 4-15 % populacji w wieku 10-14 lat. Największy odsetek przypada na okres dojrzewania. Generalnie, zaburzenia u dzieci i młodzieży najczęściej powstają w wyniku nierównomiernego wzrostu, przetrwałej, niewyprowadzonej asymetrii, zaburzeń napięcia mięśniowego, zmian hormonalnych, deficytów ruchowych, zaburzeń odżywiania lub po prostu niedbałej postawy ciała. U dorosłych skolioza występuje jako przetrwała postać zniekształcenia z okresu dojrzewania oraz w wyniku chorób lub niewłaściwych nawyków ruchowych.
Zniekształcenia kręgosłupa obserwujemy w płaszczyźnie strzałkowej w postaci pogłębionych naturalnych krzywizn kręgosłupa- kifozy piersiowej, tzw. garbienie się z wysuwaniem głowy do przodu lub lordozy lędźwiowej, wypinanie brzucha do przodu i pośladków do tyłu oraz w płaszczyźnie czołowej w postaci wygięcia bocznego kręgosłupa. Czasem mamy do czynienia ze zmniejszeniem fizjologicznych kształtów kręgosłupa co objawia się płaskimi plecami, które zwiększają ryzyko wygięcia bocznego kręgosłupa na skutek zmniejszenia funkcji amortyzacyjnej kręgosłupa. Wszystkie te zaburzenie zagrażają powstaniem skoliozy, która jest schorzeniem trójpłaszczyznowym tzn., że jest połączeniem zniekształcenia w płaszczyźnie strzałkowe- przód/ tył, płaszczyźnie czołowej- lewa/ prawa strona oraz rotacji kręgosłupa, która jest najważniejszym elementem skoliozy. Bez rotacji nie możemy mówić o skoliozie, stąd jest to kwestia pozwalająca zróżnicować utworzoną już skoliozę od prostej asymetrii z tendencją do skoliozy. Taką sytuację wtedy nazywamy postawą skoliotyczną lub po prostu zwykłą asymetrią napięć. Postawa ciała powinna być swobodna i nie obciążająca, bez dolegliwości bólowych, zapewniając komfort funkcjonowania w codziennym życiu.
Od czego zależy taka postawa?
Czynniki wpływające na postawę ciała to: płeć, budowa konstytucjonalna, rasa, środowisko, styl życia, charakter pracy, odżywianie, istniejące choroby, dysfunkcje, rodzaj aktywności ruchowej lub jej brak i wielu innych jeszcze czynników. Dobry osteopata jest w stanie przybliżyć ten temat oraz odpowiedzieć na wątpliwości rodziców, a co najważniejsze wprowadzić odpowiednie leczenie osteopatyczne.
Dlaczego zatem dochodzi do powstania deformacji kręgosłupa w postaci skoliozy?
Jest wiele klasyfikacji przyczyn powstania skoliozy, ale jedna z najbardziej odpowiadających rzeczywistości klinicznej jest klasyfikacja Cobba. Obejmuje ona skoliozy wrodzone oraz nabyte wśród których zawierają się typy: wrodzony, czynnościowy oraz strukturalny.
Skoliozy wrodzone wywołane są rozwojowym anomaliami poszczególnych kręgów np.: klinowacenia, bloki kostne, zrosty żeber, zaburzenie wzrostowe układu ruchu. Te i wiele innych przyczyn mogą być podłożem do rozwoju skoliozy strukturalnej. Mogą się tutaj pojawiać objawy neurologiczne wynikające z ucisku, kompresji, uwięźnięcia struktur nerwowych. Często objawiają się w początkach życia dziecka, mogą być uwarunkowane dziedzicznie lub być wynikiem choroby.
Następny typ to skoliozy nabyte, rozwojowe, pourazowe np. złamanie obojczyka przy porodzie. Tutaj jest podgrupa skolioz czynnościowych. Powstają na tle zaburzeń postawy ciała, gdzie mamy obecny odwracalny czynnik prowokujący deformację. Najczęściej są to skoliozy o niewielkim łuku skrzywienia, niskich wartościach rotacji z nieznaczną tendencją do pogłębiania się.
Drugim podtypem są skoliozy strukturalne na podłożu kostnopochodnym, nerwowopochodnym, mięśniowopochodnym i idiopatyczne o nieznanym pochodzeniu czynnika spustowego. Te typy skoliozy cechują się poważnymi deformacjami z duża tendencja do ich trwałego charakteru i pogłębiania się. Często towarzyszą im problemy narządów wewnętrznych objawiające się np.: szybszą męczliwością u dziecka, niechęcią do ruchu lub jedzenia, wędrującymi bólami pomiędzy różnymi okolicami ciała. W tych rodzajach obserwujmy zniekształcenia w obrębie klatki piersiowej oraz miednicy, kończyn dolnych z duża komponentą w obrębie stóp- wady stóp np.: płasko-koślawe stopy, upośledzenie oddychania, krążenia. Tutaj obserwujemy wielołukowe skrzywienia o dużych wartościach z tendencją do progresji, często łuki są nieskompensowane i stwarzają ryzyko nasilonych dolegliwości bólowych.
W klasyfikacji skolioz należy zwrócić uwagę na istotną kwestię możliwości jej korekcji, a co za tym idzie zastosowanych form terapii i zaangażowania różnych specjalistów w przywracaniu zdrowia dziecka.
I tak jedna z dostępnych klasyfikacji dzieli skoliozy na 4 stopnie:
- Do 300
- Od 300 do 600
- Od 600 do 900
- Powyżej 900
Najbardziej ogólny zarys sposobu leczenia związany jest ze stopniami skoliozy
Pierwszy stopień obejmuje leczenie zachowawcze różnymi sposobami i metodami. Z reguły nie wymaga leczenia ortopedycznego. Najczęściej obejmuje profilaktykę i trening funkcjonalny obejmujący kompensacje i korekcję.
Stopień drugi wymaga wprowadzenie leczenia gorsetem korekcyjnym oraz intensywnej pracy terapeutycznej.
Stopień trzeci i czwarty to kombinacja leczenia zachowawczego, gorsetowania i leczenia operacyjnego.
Przedstawiony podział obejmujący sposób leczenia nie jest sztywny ze względu na wiele indywidualnych czynników oraz możliwości pomocy, min. obiektywnej oceny parametrów deformacji w badaniach obrazowych i komputerowych, subiektywnej oceny na podstawie doświadczenie każdego specjalisty zaangażowanego w leczenie. Inne czynniki, określenie których jest ważne do podjęcia określonego sposobu leczenie, to min.: ryzyko progresji, faza wzrostu kostnego, wiek pacjenta, jego sytuacja zdrowotna czy pojawiające się powikłania w obrębie innych układów ciała oraz najważniejszy chęć zaangażowania samego pacjenta, dziecka i jego rodziców w proces leczenia.
Są również inne klasyfikacja skolioz ze względu na odcinek kręgosłupa, którego dotyczą oraz ilość łuków skrzywienia, ale nie wpływa to istotnie na zastosowane sposoby leczenia, ponieważ za każdym razem i tak bierze się pod uwagę czynniki wymienione wcześniej.
Na co powinien zwrócić uwagę rodzic, gdy patrzy na swoje dziecko?
Ważnymi elementami w postawie dziecka jest to, czy zachowuje wyprostowaną, fizjologiczną sylwetkę podczas siedzenia przy biurku, stole z zachowanymi naturalnymi krzywiznami kręgosłupa oraz porusza się bez zwiększonego wydatku energetycznego, zmęczenia i bólu w jakiejkolwiek okolicy ciała.
Ważne jest czy siedzi na obu pośladkach, guzach kulszowych, czy podkłada jedna nogę pod pośladki lub odstawia nogę, nogi do boku- siad w literkę „W” lub zakłada nogę na nogę, krzyżuje je. Podczas siedzenie ważne jest, aby dziecko nie podpierało tułowia i głowy na łokciach i dłoniach, szczególnie jednostronnie oraz aby nie siedziało na kości krzyżowej w pozycji półsiedzącej. Stopy powinny być oparte na podłożu bez przenoszenia ciężaru ciała do przodu poza stopy. Warto zwrócić uwagę na podparcie głowy poprzez zagłówek oraz krzywizny lędźwiowej np. przez poduszeczkę lędźwiową. Te warunki można zapewnić dziecku dopasowując siedzisko, fotel, krzesło oraz biurko, stół do wzrostu dziecka, jego budowy ciała oraz ewentualnych schorzeń np. wady wzroku. Nie zapominajmy przy tym o zapewnieniu odpowiedniego oświetlenia i odpowiednim ustawieniu np. monitora komputera, płaszczyzny do pisania, rysowania. To jest profilaktyka wad postawy i skoliozy oraz przeciwdziałanie dolegliwością bólowym. Pozycja skorygowana nie powinna być wymuszona i powodująca zwiększony wysiłek dla dziecka. Powinna być swobodna i niebolesna, w równowadze pomiędzy poszczególnymi okolicami ciała: głową, klatką piersiową, jamą brzucha i miednicą zapewniając swobodę ruchu pomiędzy kończynami górnymi i dolnymi.
Podczas stania dziecka obserwujemy czy głowa nie wystaje nadmiernie do przodu poza linię mostka oraz czy brzuch nie wystaje do przodu poza płaszczyznę mostka. Jednocześnie zwracamy uwagę czy pośladki nie odstają do tylu przy powiększonej krzywiźnie lędźwiowej kręgosłupa i nadmiernie zaokrąglonych plecach w odcinku piersiowym kręgosłupa. Środek ciężkości ciała nie powinien wystawać poza stopy, Można w tej pozycji zaobserwować różnicę wysokości w ustawieniu barków, talerzy biodrowych i łopatek, różnicę wielkości trójkątów talii oraz ewentualne garbienie się dziecka oraz skręcenie miednicy- bioder. Warto zwrócić uwagę na ustawienie głowy, czy jest ustawiona symetrycznie a nie przekrzywiona i skręcona. Czy w związku z zauważoną asymetria pozycyjną mamy do czynienie z objawami bólowymi.
Patrząc na stopy obserwujemy min.: czy łuk przyśrodkowy jest wysklepiony i czy nie widać koślawości pięty, szpotawości oraz czy stopy są ustawione równolegle. Specjalistyczne badania komputerowe stóp: tensometria, podobarografia, podoskop dają jeszcze wiele więcej informacji, bardziej szczegółowych i precyzyjnych. Takie badania pozwalają, na ewentualne związane ze stwierdzonymi dysfunkcjami, dobrać zaopatrzenie ortopedyczne w postaci wkładek skonstruowanych zgodnie z indywidualnymi potrzebami dziecka. Za tym podąża obserwacja ustawienia kolan: czy schodzą się do środka- koślawią, czy rozchodzą na boki- szpotawość oraz ich relacja ze stopami. W trakcie pochylenia się do przodu, w przypadku skoliozy, można zaobserwować garb żebrowy, czyli odstawanie łopatki od płaszczyzny pleców z rotacja kręgosłupa lub wał lędźwiowy, czyli napięcie mięśni po jednej stronie w odcinku lędźwiowym kręgosłupa towarzyszące rotacji kręgosłupa.
Podczas tego ruchu można w prosty sposób sprawdzić napięcie w łańcuchu mięśniowo-powięziowym tylnym tzw.: przykurcz z tyłu nogi, ale również ruchomość stawów biodrowych, ruchomości miednicy i kręgosłupa jako całości. Jeśli jakikolwiek z przedstawionych elementów ma miejsce u dziecka a rodzic posiada wątpliwości, co do dalszego postępowania zawsze może liczyć na pomoc dyplomowanego osteopaty w Centrum Medycyny Osteopatycznej.
Opisana sytuacja związana z obserwacja postawy dziecka nie wyczerpuje procedur osteopatycznych, ortopedycznych, neurologicznych w celu kompletnej diagnostyki wady postawy czy skoliozy, ale pozwala na wczesna interwencję i profilaktykę deformacji kręgosłupa.
Po przeprowadzeniu pełnego badania podmiotowego i przedmiotowego przez dobrego osteoptę z uwzględnieniem indywidualnej sytuacji i potrzeb wynikających z deformacji kręgosłupa, skoliozy, następuje podjęcie terapii. Głównym celem leczenia jest kompensacja czynników predysponujących do powstania zaburzenia i eliminacja tych czynników, a gdy mamy do czynienia z już powstałą deformacją, skoliozą niezbędna jest jej korekcja. Jest wiele metod skupionych na korekcji istniejących już wad postawy w tym skoliozy. Czasem wykorzystywane są do tego celu specjalnie skonstruowane urządzenia np. metoda Pressio czy FED. Są również metody, które wykorzystują zdolności organizmu do korekcji i kompensacji istniejących zaburzeń poprzez manualną pracę z dzieckiem np. metoda FITS czy PNF.
Osteopatia jest naturalnym sposobem pracy z ciałem dziecka ujmując swoją pracę holistycznie. Ze względu na bardzo złożony charakter skoliozy, jej wielonarządowe i wieloukładowe dysfunkcje, zaburzenia oraz zasadę tensegracji naszego ciała, czyli wszystko ze wszystkim jest połączone osteopatia pracuje holistycznie. Praca osteopatyczna z dzieckiem ze skoliozą obejmuje każdą część ciała, która może mieć znaczenie w indywidulanej sytuacji. Osteopatia posiada również narzędzia do identyfikacji podłożą psychosomatycznego istniejącej deformacji. Emocjonalność człowieka w funkcjonowaniu organizmu ma ogromne znaczenie, zwłaszcza dziecka, stąd nigdy nie możemy wykluczyć tego elementu z terapii osteopatycznej.
Leczenie osteopatyczne skoliozy
Osteopatia to budowanie fundamentów stabilnego domu. Każdy z nas chciałby zbudować piękny stabilny i bezpieczny dom, w którym chciałby czuć się jak najlepiej. Osteopatia posiada narzędzia do wsparcia indywidualnego projektu każdego człowieka i opiera się na chęci współpracy z innymi specjalistami w celu odnalezienia zdrowia zwłaszcza u dziecka. Wzrost, dojrzewanie, kształtowanie się dziecka podlega wielu uwarunkowaniom i wiele czynników wpływa na ten proces. Skolioza jest dobrym przykładem zależności wieloukładowej choroby i jej wpływu na rozwój dziecka oraz szerokiego spektrum możliwości leczenia.
Osteopatia z racji holistycznego podejścia działa na wielu płaszczyznach tworząc fundamenty dla innych specjalistów oraz sama ma kolosalnie pozytywny wpływ na korekcję skoliozy i walkę z jej powikłaniami w całym ciele. Osteopatia tworząc fundament rozwojowy dziecka wspiera i jak trzeba koryguje jego rozwój w celu osiągnięcia równowagi, ale ogólnie jej działanie to kształtowanie i realizacja potrzeb dziecka.
Jak postrzegany jest problem dziecka ze skoliozą w Centrum Medycyny Osteopatycznej?
Po pierwsze, następuje ocena postawy ciała obejmująca badanie od stóp do głowy. Przetrwałe asymetrie, deformacje czaszki, kręcz szyi, zaburzenia witaminowe, niezintegrowane odruchy, problemy z kształtowaniem równowagi napięcia tkanek miękkich, mięśni, problemy z układem trawiennym czy zaburzenie miofunkcjonalne w układzie czaszkowo-żuchwowo-gnykowym pozostawiają niekorzystne warunki dla prawidłowego rozwoju dziecka a tym samym rozwoju deformacji kręgosłupa.
Podstawowe pytania jakie zada sobie dyplomowany osteopata to: Czy istnieje funkcjonująca oś pośrodkowa, centralna, grzbietowa, brzuszna i jakie są relacje pomiędzy nimi? W jaki sposób kończyny górne i dolne nawiązują współpracę z tymi osiami? Jak wygląda sytuacja pomiędzy układem centralnym a osią czaszkowo-krzyżową? Jak te elementy wpływają na układ krzywizn kręgosłupa w płaszczyźnie strzałkowej, czołowej i poprzecznej?
Za tymi pytaniami kryją się bardzo konkretne testy i struktury anatomiczne, które posiadają istotny wpływ na powstanie i postęp skoliozy. Do nich należą struktury poprzeczne tzw. przepony ciała, których współpraca warunkuje właściwe ciśnienie pomiędzy jamami ciała, regulację napięć lokalnych i globalnych w układzie kostnym, mięśniowo-powięziowym, neurologicznym i płynów ciała.
Ważnymi stacjami przesiadkowymi, poddawanymi ocenie, w ciele dziecka są:
- głowa z jej membranami wewnątrzczaszkowymi oraz z obszarem podpotylicznym, oponą twardą w obrębie otworu wielkiego potylicznego i jej elastyczność oraz nerwy czaszkowe,
- przejście szyjno-piersiowe wraz z górnym otworem klatki piersiowej, strukturami naczyniowo-nerwowymi,
- kręgosłup piersiowe na poziomie TH7, okolica okołołopatkowa,
- przejście piersiowo-lędźwiowe, z narządami wewnętrznymi,
- przejście lędźwiowo-krzyżowe wraz z kością krzyżową i połączeniem z potylicą oraz miednicą.
W postepowaniu osteopatycznym niezwykle istotnym elementem są żebra ze względu na ich deformacje w skoliozie i zaburzenie układu krążeniowo-oddechowego. Ruchy oddechowe klatki piersiowej, tory oddychania są niezwykle ważne dla rozwijającego się dziecka.
Dyplomowany osteopata przygląda się błoniastym napięciom w obrębie czaszki dla ich zrównoważenia (RMT). Ocenia przy tym relacje w układzie potylica, krąg szczytowy, krąg obrotowy (OAA) ze względu na asymetrię z okresu niemowlęcego zwłaszcza w obrębie czaszki np.: plagiocefalia, brachiocefalia. Z tym okresem wiąże się informacja o rodzaju porodu, problemów rozwojowych dla określenia czynników ryzyka wpływających na rozwój skoliozy.
Ważnymi elementami są naprężenia śródkostne, połączenie kości klinowej z kością potyliczna oraz kość skroniowa dla korekcji osiowej deformacji kręgosłupa.
Dyplomowany Osteopata skieruje swoją uwagę na połączenie ośrodkowego układu nerwowego z układem autonomicznym i obwodowym układem nerwowym.
W terapii osteopatycznej zawsze znajduje się miejsce na określenie wpływu narządów wewnętrznych na rozwój skoliozy poprzez połączenia mięśniowo-powięziowe oraz naczyniowo-nerwowe. Szczególne miejsce zajmują tu organy układu trawiennego i ewentualne jego zaburzenia czynnościowe oraz relacje narządów miąższowych: wątroby, nerek.
Niezwykle ważnym elementem poddawanym w osteopatycznej terapii skoliozy są połączenia stawowe i ich związek z układem mięśniowo-powięziowym. Ewentualne zaburzenia napięcia, ruchomości stawów są czynnikiem stwarzającym ryzyko progresji skoliozy. Są punktami podparcia dla powstawania łuków skrzywienia, rotacji i torsji kręgów. Stąd nie można mówić o pracy terapeutycznej bez uwzględnienia tego rodzaju podejścia.
Dyplomowany osteopata w swojej pracy z dzieckiem ze skoliozą przygląda się całości, aby dostrzec, to co jest anomalią i wymaga szczegółowej, precyzyjnej pracy nie tracąc nigdy ogólnego obrazu dziecka i jego potrzeb.
W osteopatii zawsze następuje połączenie pracy manualnej z treningiem funkcjonalnym i metodami pracy ze skoliozą prowadzonych przez innych specjalistów. Czasem konieczne jest wykonanie inwazyjnych zabiegów operacyjnych, aby przywrócić jak najbardziej optymalne warunki anatomiczne dla procesów fizjologicznych. Są one o tyle ważne, że leczenie zachowawcze w zaawansowanych skoliozach o podłożu strukturalnym nie jest w stanie skorygować kolumny kręgosłupa w podobnym stopniu co operacja.
Ważnym środowiskiem do korekcji skoliozy jest środowisko wodne i pływanie korekcyjne, ewentualnie trening pływacki jako profilaktyka i kształtowanie sylwetki dziecka. Nie jest to antidotum dla każdego dziecka, ale może mieć pozytywny wpływ na postępy leczenia prowadzone przez innych specjalistów.
Jeśli potrzebują Państwo pomocy w temacie skoliozy u swojego dziecka zapraszamy do kontaktu.
