Refluks niemowlęcy (GER) to objaw pochodzący z układu trawiennego i neurologicznego, który może wystąpić u dzieci karmionych mlekiem modyfikowanym oraz naturalnie piersią. W wyniku działania różnych mechanizmów pewna ilość połkniętego pokarmu, mleka zmieszanego z sokiem żołądkowym przedostaje się z powrotem do przełyku, gardła lub do jamy ustnej dziecka a nawet w zaawansowanych stanach w sposób gwałtowny wydostaje się na zewnątrz. Może to następować w trakcie jedzenia, tuż po lub nawet po dłuższym czasie od posiłku.
Niewielki refluks noworodkowo- niemowlęcy jest sytuacją powszechną i dotyka 50% dzieci w ciągu pierwszych 3 miesięcy. W tym okresie następuje dojrzewanie układu pokarmowego oraz neurologicznego, bowiem to w tych systemach Dyplomowany Osteopata Pediatryczny odnajduje przyczyny patologicznego ulewania. Niektóre objawy refluksu u dziecka nie są jednoznaczne, ale poniższe objawy mogą sugerować, że Twoje dziecko ma refluks.
Na co zwrócić uwagę obserwując maluszka w takiej sytuacji?
Najczęściej zaobserwowane objawy będą widoczne w samopoczuciu dziecka, jego zachowaniu ruchowym, nadmierną aktywnością z dużą ilością pracy kończynami górnymi i dolnymi, asymetryczną pozycją spoczynkową, nieutulonym płaczem, problemami ze snem i wypoczynkiem, zabawą oraz samej sytuacji związanej z jedzeniem. Niezaopatrzony refluks może prowadzić do choroby refluksowej GERD.
Jakie są najczęstsze oznaki sugerujące refluks u dziecka?
Dziecko może mieć typowe objawy refluksu, takie jak:
- Gwałtowne ulewania, wymioty, czasem chlustające wymioty,
- Ślinotok nie związany z ząbkowaniem, mlaskanie nie związane ze spożywaniem pokarmu,
- Czkawka i kaszel, pokasływanie, które należy różnicować z problemami układu oddechowego, np.: zachłystowym zapaleniem płuc, zapaleniem oskrzeli,
- Drażliwość, płacz lub wyginanie tułowia w łuk podczas/po karmieniu, odchylanie głowy do tyłu, wymachy rękoma,
- Zwiększona potrzeba i częstotliwość jedzenia dla łagodzenie refluksu,
- Treść pokarmowa czasami może wyglądać jak serwatka, często opisywana jako częściowo strawiona, lub może wyglądać jak niezmienione mleko matki, czasami może wydawać się, że zawiera śluz lub jest lekko zabarwiona. Rodzice rzadko wspominają o plamach lub smugach krwi w treści pokarmowej. W przypadku pojawienia się krwi lub przebarwień wskazane jest sprawdzenie tego przez lekarza pediatrę,
- Do rzadkich objawów należy ukryty refluks tzw. zespół Sandifera, czyli zespół napadowych reakcji ruchowych w obrębie głowy i tułowia połączony z niechęcią spożywania pokarmu, odrywanie się od piersi czy butelki. Mechanizm zespołu Sandifera nadal jest w trakcie obserwacji klinicznych. Tego rodzaju sytuacji towarzyszyć może u dzieci przepuklina rozworu przełykowego. Zespół Sandifera polega na występowaniu długotrwałych lub przemijających napadów ulewania ukrytego, kręczu szyi pochodzenia czynnościowego doprowadzający do przeprostu szyi i przyjmowania pozycji opistotonusu i możliwego bólu. W Centrum Medycyny Osteopatycznej u maluszków często obserwujemy synergię wyprostną, wzmożone napięcie mięśniowe obwodowe i hipotonię centralną z dodatkiem wiotkości górnej części przewodu pokarmowego towarzyszące temu zespołowi.
Co powoduje refluks u dziecka?
Przy przejściu przełyku do żołądka znajduje się pierścień mięśniowy zwany „zastawką”, wpustem. Zawór ten to drzwiczki, które się otwierają i wpuszczają pokarm, mleko, które zostaje połknięte przez dziecko do przełyku i żołądka, a następnie zamykają się, aby zatrzymać jedzenie w jelitach, w brzuszku poniżej przepony. W pierwszych miesiącach życia dziecka, zwłaszcza urodzonego przedwcześnie siłami natury czy przez nieplanowane wcześniejsze cesarskie cięcie, układ pokarmowy oraz neurologiczny nie są jeszcze dojrzałe i czasem nie wypracowały jeszcze właściwego napięcia, które pozwoliłoby na regulację mechanizmu trawienia bez nadmiernego cofania się treści pokarmowej do przełyku.
Zaburzenia regulacji napięć w ciele oraz napięcia samego zwieracza dolnego przełyku często wynikają z długotrwałej, niekorzystnej pozycji dziecka w macicy w czasie ciąży lub sytuacji porodowej, co może skutkować nieprawidłową funkcją zastawki. Ponadto, kiedy brzuszek dziecka jest pełny, a perystaltyka jelit nieco spowolniona dochodzi do „zalegań” treści pokarmowej, przedłużonego trawienia i wzmożonej fermentacji. W wyniku tego procesu dochodzi do nadmiernego gromadzenie się gazów pochodzących z fermentacji.
Wędrujący kompleks mioelektryczny (MMC), który jest odpowiedzialny za perystaltykę jelit nie osiągnął optymalnej funkcji a motylina i grelina, hormony, które zapewniają jego właściwa pracę nie są na odpowiednim poziomie. Jeśli maluszek prezentuje objawy wzmożonego napięcia obwodowego oraz słabszego brzuszka dochodzi do utrudnionej ewakuacji gazów, wzdętego twardego a czasem rozlanego „żabiego” brzuszka. Taka sytuacja prowokowana jest przez zespół hipertonii obwodowej i hipotonii centralnej. To kształtuje mechanizm ciśnieniowy powodujący odwrócenie odruchu żołądkowo-jelitowego prowadzącego do ewakuacji nadmiaru gazów przez żołądek i przełyk, czyli „górą”.
Gazy mają utrudnioną naturalną drogę ucieczki przez dolną część przewodu pokarmowego. Rodzice mogą zaobserwować utrudnioną defekację, zaparcia, prężenie się, wzmożoną ruchliwość dziecka, niepokój emocjonalny, problemy ze snem, nerwowość podczas karmienia. Obserwujemy również odbijanie, ślinienie, wzmożoną pracę języka. Maluszek odczuwa ogromny dyskomfort a emocje towarzyszące tej sytuacji znacznie utrudniają mu optymalny rozwój fizyczny, psychiczny i nawiązanie komfortowych relacji z otoczeniem.
Inny mechanizm, prowadzący do refluksu, na który zwraca uwagę Dyplomowany Osteopata Pediatryczny w Centrum Medycyny Osteopatycznej to połykanie powietrza przez maluszka podczas karmienia. Nie ma jednoznacznych informacji w tym temacie, ale ryzyko tej sytuacji musi być wyeliminowane, ponieważ jego przyczyna jest istotna. Najczęstszą przyczyną jest skrócone wędzidełko podjęzykowe, obniżone napięcie mięśniowe układu czaszkowo-żuchwowo-gnykowego (stomatognatycznego) oraz zaburzenie linii pośrodkowych u rozwijającego się dziecka. Osteopata obserwuje to w postaci asymetrii w ciele. Takie problemy mogą powodować nieprawidłowe przełykanie pokarmu czy wręcz niechęć do przełykania pokarmu przez dziecko.
Kolejna sytuacja prowadząca do refluksu to właśnie asymetrie w ciele. Obserwacja dziecka pozwala zwrócić uwagę na odchylenie głowy do tyłu, czyli wyprost a nawet przeprost w skrajnych sytuacjach. Powoduje to zwiększoną kompresję na okolicę podpotyliczną tzw. kompleks OAA (occiput, atlas, axis). Z tego rejonu mamy unerwienie zawiadujące min. pracą układu pokarmowego. Nerwem zaangażowanym w ten proces jest min. nerw błędny, nerw czaszkowy oraz nerw przeponowy.
To kompresja na tym poziomie i dalsze podtrzymywanie wzorca napięciowego przez maluszka odchylającego głowę do tyłu może być przyczyną nieprawidłowej funkcji i objawu w postaci refluksu. Taka sytuacja może powstać w wyniku trudnego porodu np.: kleszczowego, vacuum- próżnociągiem, czy przez cesarskie cięcie. Powstające napięcia dotyczą nie tylko głowy i szyi, ale również odcinka piersiowego kręgosłupa, obręczy barkowej i miednicy.
W wyniku tych problemów pojawia się zwiększone napięcie na oponie twardej, strukturze w obrębie kanału kręgowego, chroniącej rdzeń kręgowy i mózg. Jest to niezwykle ważna struktura regulująca prace układu nerwowego oraz sama do niego należy. Siła trakcyjna powstająca podczas tych metod porodu może zaburzać napięcie tej struktury a tym samym prowokować kaskadę problemów w innych okolicach ciała związanych z procesem karmienia i trawienia.
Dyplomowany Osteopata Pediatryczny w Centrum Medycyny Osteopatycznej zawsze zwraca uwagę na powyższe i inne przyczyny trudnej sytuacji dziecka starając się je odnaleźć oraz dopasować do nich odpowiednie postepowanie osteopatyczne.
Jak Dyplomowany Osteopata Pediatryczny prowadzi terapię maluszka z refluksem?
Na początku jest wywiad z rodzicami, analiza zgromadzonych badań diagnostycznych a następnie badanie palpacyjne dziecka oraz testy manualne aby odnaleźć sytuacje prowokujące refluks. Po określeniu przyczyn podejmowane jest leczenie, które polega na delikatnym dotyku i wykorzystaniu procesu inhibicji (wyhamowania) wzmożonego napięcia lub stymulacji elementów wiotkich dla osiągnięcia równowagi. Dochodzi tu praca w obrębie przetrwałych odruchów pierwotnych np.: odruchu Moro.
Praca osteopatyczna uwzględnia odczucia dziecka, jego potrzeby, zwraca uwagę na zmieniający się stan emocjonalny czasem płacz z różnych powodów min.: kupka, siku, jeść, zmęczenie, potrzeba przytulenia przez rodzica. W czasie zabiegu osteopatycznego nie dochodzi do powstania bólu. To długotrwały problem dziecka lub jego nasilenie samo w sobie generuje odczucia bolesności i dyskomfortu, z którym rodzice i maluszek zgłaszają się na wizytę. Podczas terapii rodzice na bieżąco otrzymują informacje o możliwościach samodzielnej pracy z dzieckiem oraz profilaktyce czy ewentualnie potrzebie wsparcia przez innych specjalistów oraz dodatkowej diagnostyce po konsultacji z lekarzem pediatrą.
Dyplomowany Osteopata Pediatryczny najczęściej obserwuje problemy ze wzmożonym napięciem kończyn górnych i dolnych a jednocześnie osłabionym napięciem centralnym związanym z brzuszkiem. Towarzyszy temu duże napięcie w obręczy barkowej i czasem biodrowej oraz zaburzenie symetrii linii pośrodkowych. Widoczna jest również nierównowaga napięć pomiędzy przodem a tyłem ciała: tył jest za silny w stosunku do przodu stąd osteopata obserwuje odginanie tułowia do tyłu a rodzice potwierdzają te spostrzeżenia diagnostyczne. Często zaangażowany jest system nerwowy i okolica podpotyliczna oraz dysbalans autonomicznego systemu nerwowego: układu współczulnego i przywspółczulnego.
Leczenie refluksu to najczęściej problem interdyscyplinarny a Osteopatia skutecznie udziela wsparcia maluszkowi i rodzicom w takich problemach.
W przypadku zwrócenia uwagi na opisane objawy i mechanizmy u swojego dziecka serdecznie zapraszamy do kontaktu z Centrum Medycyny Osteopatycznej. W ten sposób unikamy ryzyka przedłużania się tego procesu, zespołowi GERD i rozwoju różnych niekorzystnych dla dziecka objawów.
