Ból głowy to najczęstsza dolegliwość człowieka. Może być pierwotny lub wtórny do wielu patologii ogólnoustrojowych lub związanych z czaszką.
Pierwotne bóle głowy to doświadczenia, które występują u człowieka w sposób różnorodny i często niespodziewany. Dotykają różnych części głowy i niestety nie mają ściśle określonego objawu przyporządkowanego do konkretnego pierwotnego bólu. Wśród przyczyn pierwotnych bólów głowy wymienia się: pochodzenie neurogenne, zmiany w naczyniach wewnątrz lub zewnątrzczaszkowych, napięcia w strukturach mięśniowo-powięziowo-szkieletowych.
Do tego typu bólów głowy zalicza się migrenę, napięciowe bóle głowy, klasterowe bóle głowy.
Czym jest migrena?
Ogólna definicja migreny to: łagodny, nawracający zespół bólów głowy. Do tego zespołu zalicza się szereg objawów, które niestety dla pacjenta występują w różnych konfiguracjach i są bardzo zmienne osobniczo, min.: nudności, wymioty, nadwrażliwość na światło, zawroty głowy o typie niepewności, wirowania, tkliwość skóry głowy, zaburzenia widzenia- błyski, widma fortyfikacji, parestezje- drętwienia, mrowienia, zaburzenia świadomości, omdlenia, napady drgawkowe, przymglenia, biegunka.
Migrenę można często rozpoznać na podstawie czynników ją aktywujących np.: czerwone wino, miesiączka, głód, brak snu, oślepiające światło, estrogen, zdenerwowanie, perfumy, obniżenie nastroju, długotrwały wysiłek fizyczny, jedzenie: czekolada, sery pleśniowe. Wyróżniamy również czynniki dezaktywujące służące rozpoznaniu, są to: sen, ciąża, radosne podniecenie, tryptany.
Wyróżniamy różne podtypy migren: z aurą, bez aury, typowa aura bez bólu głowy, rodzinna migrena połowiczoporaźna, dziecięca migrena, siatkówkowa, okoporaźna, migrena typu podstawnego.
U kogo występują migreny?
Bóle głowy stanowią jedną z najczęstszych dolegliwości, z jakimi zgłaszają się pacjenci do lekarza, głównie do neurologa oraz na konsultacje do centrum osteopatii do dyplomowanego osteopaty. Problem objawu, związanego z bólem głowy, jest niezmiernie poważny, bowiem jak pokazują badania, prawie 60% dzieci zgłaszało bóle głowy w ciągu swojego życia. W badaniach dotyczących występowania bólów głowy u pacjentów w wieku 10-18 lat podano, że ponad 90% dzieci do 18 roku życia zgłaszało bóle głowy przynajmniej raz w swoim życiu. Rozpowszechnienie migreny ocenia się na 10–15% populacji ogólnej, przy czym 46% dorosłych chorujących na migrenę podaje, że pierwsze objawy wystąpiły przed 20 rokiem życia. Migrena w różnych odmianach stanowi większość przypadków pierwotnych bólów głowy. Na migrenę cierpi około 25% kobiet i około 9% mężczyzn. Migrena dotyka również dzieci, samoogranicza się, aby później pojawić się u nich w wieku dorosłym jak ból głowy lub również jako migrena.
Przyczyny migreny
Istnieje kilka hipotez wyjaśniających powstawanie migreny. Jedną z nich jest genetyczne podłoże związane z mutacja w genie mitochondrialnym dziedziczona od matki. Prowadzić to może do objawów encefalopatii, kwasicy mleczanowej z epizodami nawracającego niedowładu lub porażenia połowiczego, zaburzeń widzenia, zaburzeń mowy, przymglenia a nawet śpiączki we wczesnym okresie choroby.
Inna teoria mówi o naczyniowym charakterze migreny. Chodzi o rozszerzenie naczyń zewnątrzczaszkowych i relatywne zwężenie naczyń wewnątrzczaszkowych. Temu procesowi towarzyszą objawy neurologiczne okolic skroniowo-ciemieniowych z rozprzestrzenianiem się na czoło. W czasie pewnych napadów migreny dochodzi do zaburzenia mózgowego przepływu krwi co może prowadzić do powstania niektórych objawów neurologicznych.
Kolejne podejście do przyczyn migreny tłumaczone jest przez zaburzenia struktur neuronalnych i powoli zwiększającym się mroczkiem wzrokowym o błyszczących brzegach. Związane to jest z zaburzeniem przepływu krwi w związku ze zmianami serotonergicznymi i dotyczą głębokich struktur mózgu.
Badania podają kolejna hipotezę, która zawiera się w układzie trójdzielno-naczyniowym. Istnieją neuropeptydy, które poprzez polaczenie z nerwem trójdzielnym mają wpływ na naczynia a te generują powstanie bólu. Taka tłumaczy się napadowy charakter migreny.
Inna koncepcja kładzie nacisk na mechanizm pobudzania receptorów serotoniny przez substancje zwane tryptanami, co miałoby związek z regulacją naczyń krwionośnych oraz zakończeń nerwowych. Niestety ta forma leczenia działa tylko dla wybranego receptora wśród receptorów serotoniny a zatem ma znacznie ograniczone działanie.
Wśród kobiet panuje dosyć duży odsetek problemów endokrynologicznych generujących ataki migreny hormonalnej.
Coraz większe znaczenie zyskuje pogląd, że to rola dopaminy jako neuroprzekaźnika ma znaczenie w powstawaniu niektórych typów migreny.
Na koniec ostatni, ale nie mniej istotny element związany z rolą i działaniem układu współczulnego w wyzwalaniu, podtrzymywaniu i wyciszenia ataku migreny. Niezwykle ważny składnik w mechanizmie powstawania migreny bez leczenia, którego nie można mówić o walce z migreną.
Co sprzyja występowaniu migren?
Czynniki spustowe migreny nie są jednoznacznie poznane ponadto są zmienne osobniczo i pacjenci reagują indywidualnie. Czynniki wyzwalające (prowokujące), które sprzyjają występowaniu migreny są różnorodne i jest ich bardzo wiele. Oto niektóre z nich, ale niewyczerpują one pełnego zestawu:
- Nagły stres lub rozluźnienie po dużym stresie, zdenerwowaniu.
- Pokarmy: czekolada, nabiał, kakao, alkohol, owoce, śledzie, tłuste potrawy w tym żółte sery, nadmiar kofeiny. Tyramina i substancje dodatkowe do żywności.
- Wahania hormonalne (np. w trakcie cyklu menstruacyjnego, przyjmowania hormonów, w ciąży).
- Niedobór snu, krótki lub zbyt długi sen, zmiana rytmu snu.
- Zmęczenie emocjonalne, czasem przeciążenie fizyczne lub duży wysiłek psychiczny.
- Gwałtowne zmiany pogody, wahania ciśnienia atmosferycznego.
- Przebywanie na dużych wysokościach, lot samolotem- starty i lądowania.
- Odczucie głodu, nieregularne posiłki –zbyt długie przerwy pomiędzy posiłkami.
- Bodźce sensoryczne, silny dźwięk, intensywny zapach, jaskrawe, pulsujące światło.
- Mała podaż płynów.
- Przegrzanie.
- Zmiany w trybie życia, nadmiar TV, komputera, telefonu zwłaszcza przed snem.
Często zdarza się tak, że działa więcej niż jeden z czynników wyzwalających migrenę.
W diagnostyce i leczeniu migreny obowiązkowa jest znajomość objawów typów migreny
W przypadku migreny bez aury, która jest najczęstszym z typów, napady bólu trwają od 4 do 72 godzin z możliwością ich skrócenia lub wydłużenia w zależności od osoby. Towarzyszy temu ból głowy o umiarkowanym lub dużym nasileniu, jednostronny lub ogniskowy a czasem obejmujący całą głowę. Charakter bólu jest stały, czasem pulsujący, nasilany przez bodźce czuciowe- światło, dźwięk oraz przez aktywność fizyczna. Występuje tu fotofobia, fonofobia, nadwrażliwość na zapachy. Chory potrzebuje ciszy, ciemności i spokoju. Atak pojawić się może po śnie i towarzyszyć mu mogą nudności a nawet wymioty oraz paradoksalnie mniejsza motoryka żołądka.
Objawy migreny z aurą
Migrenę z aura rozpoznaje się wówczas, kiedy migrenowy ból głowy jest powiązany z całkowicie odwracalnymi objawami neurologicznymi. Najczęstsze objawy aury wzrokowej to: omamy wzrokowe- przebłyski, rozbłyski, przemieszczające się mroczki opalizujące, przejrzyste lub jaskrawe i drżące tzw. mroczek rozbłyskujący. Bardzo typowe są widma fortyfikacji, zespół Alicji w Krainie Czarów (u dzieci), niedowidzenie połowicze, widzenie lunetowe czy przemijająca ślepota. W tym typie migreny może pojawić się połowicze, z wiązane z aura czuciową, wrażenie „szpilek” w okolicy dłoni i ramion, rozprzestrzeniające się na okolicę nosa i ust po tej samej stronie, dysfazja. Inne typy aury to zaburzenia mowy oraz aura ruchowa: w migrenie hemiplegicznej: połowiczy niedowład/ porażenie (połowiczoporaźna), trwa dłużej niż w typowej aurze (od 5 min. do 24 godziny).
W przypadku powyższej sytuacji trzeba zwrócić uwagę na migrenę bez bólu. Tu oprócz w/w objawów aury towarzyszą objawy neurologiczne np.: układowe zawroty głowy, omdlenia, epilepsja, przemijająca niepamięć, zaburzenia unaczynienia prowadzące nawet do udaru.
Natomiast migrena podstawna wiążą się z aurą opisywaną jako zawroty głowy, szumy uszne, upośledzeniu słuchu, podwójne widzenie, ataksja, zaburzenia przytomności, omamy wzrokowe, parastezje a nawet ślepota.
U dzieci należy zwracać uwagę na następujące objawy: łagodny napadowy kręcz szyi, cykliczne wymioty, nawracające bóle brzuszka- migrena brzuszna, łagodne napadowe zawroty głowy.
Objawy migreny ocznej
W typie migreny siatkówkowej ważnym elementem diagnostycznym są omamy jednooczne a nawet ślepota jednooczna. W odróżnieniu od niej mamy objawy, w trakcie napadów bólu, porażenia nerwów gałkoruchowych. I ta postać migreny jest częstsza u dzieci niż u dorosłych. Może trwać od 1 do 4 dni po wystąpieniu bólu głowy.
Napady migreny obejmują 4 fazy, ale nie są one konieczne wszystkie do rozpoznania choroby:
-dolegliwości przepowiadające, prodromalne (zmiany nastroju, większe wyczulenie na bodźce czuciowe, zwiększone pragnienie),
-aura,
-faza bólu głowy,
-faza ustępowania.
Dla rozpoznania choroby określamy ilość ataków, ich trwanie oraz towarzyszące objawy, i tak:
– 5 lub więcej ataków migreny- ale dla ataków z aurą wystarczą dwa epizody by móc postawić rozpoznanie, czas trwania bólu: 4 – 72 godzin (u dzieci minimalny czas trwania 2 godziny),
-2 lub więcej ataków, jednostronny ból- u dzieci często obustronny, pulsujący charakter, średnie lub znaczne natężenie bólu, aktywność fizyczna prowokuje lub nasila ból,
-1 lub więcej ataków, nudności i/lub wymioty, nadwrażliwość na światło (fotofobia) i dźwięki (fonofobia).
Mamy także element diagnostyki migreny z aura, który wyraża się poprzez spełnienie 2 z 4 kryteriów:
-co najmniej 1 objaw aury rozwijający się > 5 minut lub objawy następujące kolejno po sobie,
-pojedynczy objaw aury trwa 5 – 60 min (objawy mogą następować po sobie jeden po drugim lub współistnieć),
-co najmniej 1 objaw występuje jednostronnie,
-ból głowy pojawiający się w czasie aury lub w ciągu 60 min od jej ustąpienia.
Leczenie migreny
Migrenę można w pewnych typach i określonym stopniu opanować w leczeniu niefarmakologicznym. Metody niefarmakologiczne należy stosować rutynowo i systematycznie. Stres a w zasadzie reakcja na stres jest czynnikiem wyzwalającym ataki migreny. Sposoby radzenia sobie ze stresem są różne: joga, treningi autogenne, hipnoza, biofeedback, osteopatia, terapia manualna. Sposób, który zostanie zastosowany zależy od pacjenta i w przypadku ograniczonych możliwości niezbędne jest zastosowanie leczenia farmakologicznego, które zawsze pozostaje do oceny lekarza specjalisty.
Osteopatia, terapia czaszkowa (terapia czaszkowo-krzyżowa) w leczeniu migreny
Ważnym i skutecznym sposobem radzenia sobie z migrena jest osteopatia. Biorąc pod uwagę mechanizmy generujące ataki: naczynia-tętnicze, żylne, limfatyczne, układ nerwowy autonomiczny- cześć współczulna układu nerwowego, struktury mięśniowo-powięziowe oraz napięcia wewnątrzczaszkowe, należy podkreślić, że osteopatia jest wyjątkowo skuteczna.
Poza tym bóle głowy, takie jak migrena, są związane ze zwiększonym uwalnianiem cząsteczek prozapalnych, a leczenie osteopatyczne może zmniejszyć stan zapalny i złagodzić bóle głowy.
Badania sugerują, że bóle głowy i migrena mogą wiązać się z dysfunkcją autonomicznego układu nerwowego, który reguluje oddychanie i tętno. Autonomiczny układ nerwowy składa się z części współczulnej i przywspółczulnej. Współczulny układ nerwowy bierze udział w reakcji „walcz lub uciekaj” podczas stresu, natomiast przywspółczulny układ nerwowy wspomaga procesy kontrolujące relaksacje i związany jest z działaniem nerwu błędnego.
Wskazania do wizyty u osteopaty
Dobry osteopata może pomóc w stymulacji nerwu błędnego, części przywspółczulnej układu nerwowego, w celu normalizacji funkcji autonomicznego układu nerwowego i poprawy przepływu krwi do mózgu. Osteopatia może również ułatwić drenaż płynów w celu usunięcia produktów przemiany materii z mózgu. Nerw błędny bierze również udział w modulowaniu bodźców bólowych, a dowody sugerują, że stymulacja nerwu błędnego może pomóc złagodzić objawy migreny i klasterowe bóle głowy. W naszym Centrum Medycyny Osteopatycznej stawiamy na badania wiec wykonujemy badanie HRV (Heart Rate Variability), które pozwala nam ocenić równowagę pomiędzy częściami autonomicznego układu nerwowego a tym samym dobrać odpowiednie postepowanie ostepatyczne np. techniki czaszkowo-krzyżowe, wisceralne, strukturalne, funkcjonalne.
W osteopatii zaburzenia bólów głowy w obrębie układu mięśniowo-powięziowo-szkieletowego określamy pojęciem migreny szyjnej. Może temu towarzyszyć uszkodzenie krążka międzykręgowego, przeważnie w obrębie kręgów C5, C6 lub C7. Powoduje to podrażnienie struktur nerwowych oraz prowadzi do zaburzenia napięcia. W początkowym okresie problem obejmuje szyjną część kręgosłupa, a następnie rozprzestrzenia ku górze, co objawia się bólem głowy o charakterze migreny.
Inną sytuacją, którą każdy dobry osteopata może zauważyć, jest niewielkie „przesunięcie” lub „skręcenie” w obrębie kręgów szyjnych, szczególnie na połączeniu głowy i szyi. Podczas badania w naszym Centrum Medycyny Osteopatycznej obserwujemy bolesność uciskową punktów podpotylicznych, niewielkie ograniczenie ruchomości szyjnego kręgosłupa a czasem nieznaczne objawy korzeniowe w obrębie struktur nerwowych. Ważne w osteopatycznym leczeniu migren jest ocena radiologiczna kręgosłupa szyjnego, ponieważ dobry osteopata odnajdzie tam zmiany czynnościowe i strukturalne o różnym stopniu nasilenia, które mają wpływ na ataki migreny, np.: zmiany zwyrodnieniowe. W RTG można również zaobserwować zmiany kształtu lordozy szyjnej oraz zmiany przeciążeniowe lub pourazowe. Sytuacje te zaliczamy do chorób przewlekłych a ich przebieg związany jest z okresami remisji i nawrotów.
Ważnym elementem leczenia osteopatycznego migren są problemy z krążeniem tętniczo-żylnym oraz limfatycznym. Zaburzenia przepływu w tych strukturach generują podrażnienie naczyń i nerwów oraz zmiany ciśnienia, które mogą być przyczyna migrenowych ataków bólów głowy. W naszym Centrum Medycyny Osteopatycznej przed przystąpieniem do leczenia zbierany jest pełny wywiad chorobowy pacjenta. Dobry osteopata stosuje wyłącznie bezpieczne, subtelne i precyzyjne techniki czaszkowo-krzyżowe normalizujące dysfunkcje naczyniowe, regulujące napięcie membran wewnątrzczaszkowych oraz ciśnienie w obrębie czaszki. Usunięcie zatorów, a co za tym idzie poprawa przepływu limfy oraz krwi do głowy i szyi jest kompetencją dobrego osteopaty.
W centrum osteopatii leczenie przeprowadza wyłącznie po uzyskaniu w pełni świadomej zgody pacjenta. Praca na poziomie tkanek miękkich rozluźniających mięśnie- koryguje brak równowagi ciała powstały na skutek urazów i różnic w postawie ciała. Zmiany posturologiczne mogą również wpływać na napięcie mięśni. Należy zalecić odpowiednie ćwiczenia wspierające mięśnie oraz uwalniające ograniczenia ruchomości stawów. Techniki manipulacyjne wykonywane są tylko po uzgodnieniu z pacjentem. W naszym Centrum Medycyny Osteopatycznej praktykujemy doradztwo w zakresie ćwiczeń domowych na koniec sesji terapeutycznej.
Techniki czaszkowe, terapia czaszkowo-krzyżowa
Pionierem osteopatii czaszkowo-krzyżowej był William Sutherland. Osteopatia czaszkowa pozostaje jednym z bardziej rozwijających się obszarów medycyny osteopatycznej. Kluczowe znaczenie dla technik czaszkowo-krzyżowych stanowi koncepcja „pierwotnego mechanizmu oddechowego”, na który składają się nieodłączny rytmiczny ruch mózgu i rdzenia kręgowego, fluktuacja płynu mózgowo-rdzeniowego, ruchliwość błon wewnątrzczaszkowych i wewnątrzrdzeniowych, ruchomość kości czaszki oraz mimowolna ruchomość kości krzyżowej. Celem różnych metod leczenia jest normalizacja funkcji nerwów, wyeliminowanie zastoju krążenia, równoważenie przepływu płynu mózgowo-rdzeniowego, uwolnienie napięcia błonowego, skorygowanie napięć kości czaszki i modyfikacja ogólnych wzorców strukturalnych zapisanych w ciele człowieka. Techniki czaszkowe, terapia czaszkowa, terapia czaszkowo-krzyżowa wymagają specjalnego przeszkolenia i są wykonywane przez Dyplomowanego Osteopatę w naszym Centrum Medycyny Osteopatycznej.
Manipulacje czaszką są przeciwwskazane u pacjentów po świeżym urazie, bez dysfunkcji biomechanicznych oraz w przypadku braku zgody pacjenta.
Jeśli potrzebujesz wsparcia możesz liczyć na nasze zrozumienie, kompetencje oraz zaangażowanie w poszukiwaniu zdrowia i odzyskaniu równowagi.
Jeśli potrzebują Państwo pomocy zapraszamy serdecznie do Centrum Medycyny Osteopatycznej.
