Staw skroniowo-żuchwowy (TMJ) jest jedną z najczęstszą przyczyną bólu twarzy, oraz często głowy oraz szumów usznych. Oczywiście najczęstszą przyczyna bólu w obrębie twarzy jest bólu zęba, ale choroby stawów i mięśni, czynniki psychologiczne i psychospołeczne oraz lokalne wpływy, takie jak zaburzenia zwarcia, parafunkcje, bruksizm oraz urazy mechaniczne, mogą wpływać na stan stawu skroniowo-żuchwowego.
Choroby i zaburzenia stawu skroniowo-żuchwowego (TMJ) odnoszą się do złożonego i nadal słabo poznanego zestawu schorzeń, objawiających się bólem w okolicy szczęki, żuchwy i okolicznych mięśni oraz ograniczeniami w możliwości wykonywania optymalnych ruchów artykulacji, mimiki, jedzenia, żucia i połykania. Szacuje się, że około 25% populacji może mieć taki problem w pewnym momencie swojego życia. Przypuszcza się, że zwiększenie częstotliwości pojawiania się tych dolegliwości wywołane jest przez zmiany w nawykach żywieniowych: rodzaju, okoliczności i sposobu spożywania pokarmów.
Zaburzenia stawu skroniowo-żuchwowego (TMJ) występują, gdy mięśnie używane do żucia i stawy żuchwy nie współpracują ze sobą. Zaburzenia stawu skroniowo-żuchwowego mogą mieć wiele przyczyn, a wśród nich są nawyki, takie jak zaciskanie zębów (bruksizm), wady zgryzu, które obciążają mięśnie, wypadki uszkadzające kości twarzy, a czasami choroby, takie jak zapalenie stawów. Z doświadczenia Centrum Medycyny Osteopatycznej wynika, że połączenie terapii stomatologicznej, ortodontycznej i osteopatycznej jest najskuteczniejsze w leczeniu stawu skroniowo-żuchwowego.
Jednostka chorobowa, zaburzenia stawu skroniowo-żuchwowego (TMJ), jest terminem zbiorczym, który łączy rzeczywistą patologię TMJ i te z zaburzeniem funkcjonalnym samego stawu. Zaburzenia stawu skroniowo-żuchwowego są rozumiane jako zbiorczy termin obejmujący szereg problemów klinicznych, które dotyczą mięśni żucia, struktur twarzy, szyi i TMJ oraz wzajemnych powiązań między nimi. Objawowa dysfunkcja stawu skroniowo-żuchwowego dotyczy około 25% populacji dorosłych, przy czym część osób doświadcza poważnych zaburzeń.
Kobiety chorują cztery razy częściej niż mężczyźni, a dysfunkcja stawu skroniowo-żuchwowego występuje rzadko w populacji dzieci choć występują u nich inne zaburzenia tego rejonu. W związku z tym środki przeciwbólowe skierowane na te objawy należą do najlepiej sprzedających się leków dostępnych bez recepty w społeczeństwie, ale ich skuteczność pozostawia wiele do życzenia. Dzięki coraz dokładniejszym badaniom i zdobywaniu doświadczenia w tym temacie możliwe jest obecnie rozróżnienie prawdziwych zaburzeń mięśniowych od zaburzeń z patologicznymi zmianami stawu skroniowo-żuchwowego. Osteopatia poświęca temu zagadnieniu dużo czasu i świetnie radzi sobie z przywracaniem optymalnej funkcji w obrębie twarzy, głowy i szyi.
Przyczyny bólu szczęki i żuchwy, stawu skroniowo-żuchwowego
Głównym objawem tego rodzaju problemów jest znaczny bóle podczas ruchu żuchwy, mówieniu, jedzeniu. Najczęściej dolegliwości pojawiają się u dorosłych w wieku 20-40 lat.
Klasyfikacja przyczyn zawiera się w następujących elementach:
Dysfunkcja bólu mięśniowo-powięziowego powiązane z systemem neurologicznym
W osteopatii obserwujemy, że są one najczęstszą przyczyną bólu żuchwy, głowy i szyi. Ból w stawie skroniowo-żuchwowym jest spowodowany różnymi przyczynami, które prowadzą do zwiększonego napięcia mięśni i ich skurczu. Występuje wzrost napięcia mięśni żuchwy w tandemie ze zgrzytaniem zębami i/lub zaciskaniem, co powoduje skurcz, ból i dysfunkcję. Holistyczne podejście osteopatii zwraca uwagę na fakt, że zespół mięśniowo-powięziowy jest często fizycznym objawem stresu psychologicznego. Zwiększony poziom stresu powoduje złe nawyki, w tym bruksizm, zaciskanie zębów, parafunkcje (nadmierne żucie gumy). Prowadzi to do przeciążenia mięśni, zmęczenia i skurczów, a następnie bólu.
W tej dysfunkcji nie występuje żadne pierwotne zaburzenie samego stawu. Ból jest wtórny do objawów takich jak: nocne zaciskanie szczęki i zgrzytanie zębami. Leczenie koncentruje się na modyfikacji zachowania, a nie na naprawie stawu. Złożona symptomatologia i częste czynniki psychospołeczne sprawiają, że zaburzenia te są wbrew pozorom trudne do leczenia. Stan taki charakteryzuje się jednostronnym, tępym bólem, który nasila się wraz z aktywnością mięśni i stopniowo pogarsza się pod koniec dnia. Pacjent może odczuwać ograniczenie otwierania ust i duże napięcie podczas ruchu żuchwą.
Typowe dolegliwości związane z bólem rzutowanym ze struktur tkanek miękkich obejmują ból głowy, ból ucha, szumy uszne, pieczenie języka, a czasami osłabienie słuchu.
Ból głowy: Osiemdziesiąt procent pacjentów z zaburzeniem TMJ skarży się na ból głowy, a 40% zgłasza ból twarzy. Ból często nasila się podczas otwierania i zamykania szczęki. Narażenie na zimną pogodę lub klimatyzowane pomieszczenia może zwiększyć skurcz mięśni i ból twarzy.
Ból ucha: Pięćdziesiąt procent pacjentów z zaburzeniem TMJ odczuwa ból ucha, ale nie ma objawów infekcji. Ból ucha jest zwykle opisywany jako ból przed lub pod uchem. Często pacjenci są leczeni wielokrotnie z powodu domniemanej infekcji ucha, którą często można odróżnić od TMJ na podstawie towarzyszącej utraty słuchu lub wydzieliny z ucha (czego można by się spodziewać, gdyby faktycznie wystąpiła infekcja ucha). Ponieważ ból ucha występuje tak powszechnie, specjaliści od uszu są często wzywani do postawienia diagnozy zaburzenia w obrębie stawu skroniowo-żuchwowego.
Niepokojące dźwięki: Zgrzytanie, chrupanie, klikanie lub trzaski, są określane jako trzeszczenie. Występują powszechne u pacjentów z zaburzeniem TMJ. Dźwięki te mogą, ale nie muszą być połączone ze zwiększonym bólem.
Zawroty głowy: Czterdzieści procent pacjentów z zaburzeniami stawu skroniowo-żuchwowego zgłasza zawroty głowy lub zaburzenia równowagi. Przyczyna tego typu zawrotów głowy nie jest dobrze poznana, ale biorąc pod uwagę lokalizacje błędnika w uchu środkowym i kość skroniową można przypuszczać, że może to mieć wpływ na takie dolegliwości.
Szumy uszne: Trzydzieści trzy procent pacjentów z zaburzeniami stawu skroniowo-żuchwowego opisuje przytłumione lub zatkane uszy i ból np.: podczas startów i lądowań samolotów. Te objawy są często spowodowane dysfunkcją trąbki Eustachiusza, struktury odpowiedzialnej za regulację ciśnienia w uchu środkowym. Uważa się, że pacjenci z zaburzeniami stawu skroniowo-żuchwowego mają nadpobudliwość (skurcze) mięśni odpowiedzialnych za regulację otwierania i zamykania trąbki Eustachiusza. U połowy tych pacjentów szum uszny ustąpi po skutecznym leczeniu stawu skroniowo-żuchwowego.
Objawy kliniczne dysfunkcji mięśniowo-powięziowej obejmują:
- ograniczenie otwierania żuchwy (normalny zakres wynosi co najmniej 40 mm mierzony od dolnych do górnych zębów przednich),
- wyczuwalny skurcz mięśni twarzy (mięśnia żwacza i mięśni skrzydłowych, skroniowego), klikanie lub trzaskanie w stawie skroniowo-żuchwowym,
- tkliwość przy palpacji stawu przez przewód słuchowy zewnętrzny,
- boczne odchylenie żuchwy.
Zaburzenie mięśniowo-powięziowe jest często związane ze stanem zapalnym przestrzeni stawowej i charakteryzuje się postępującym przemieszczeniem krążka stawowego. Podczas badania fizykalnego wyczuwalne jest trzaskanie lub klikanie, a także słyszalny jest dźwięk klikania podczas otwierania lub zamykania szczęki, z towarzyszącym bólem. Trzaskanie takie wydaje kłykieć, gdy przesuwa się pod przemieszczonym do przodu dyskiem. Największą trudnością, z jaką musi zmierzyć się osteopata, jest odróżnienie tych zaburzeń od zaburzeń obejmujących mięśnie, ponieważ ich objawy są często podobne.
Zaburzenie krążka stawowego i elementów go mocujących.
Problem leży w samym stawie i najczęściej jest spowodowany zmianą normalnej pozycji krążka stawowego. Najczęstszą obserwowaną przyczyną jest przednie przemieszczenie dysku.
Czasami główną dolegliwością nie jest tylko i wyłącznie trzask, ale niestabilność zwarciowa związana z blokowaniem. Wyróżniamy następujące etapy zaburzenia:
- Typ IA: Zaburzenie objawia się trzaskiem nad stawem bez towarzyszącego bólu. Występuje u ponad 50% zdrowych osób.
- Typ IB: Trzask stawu jest związany z bólem. Ból jest spowodowany rozciąganiem i późniejszym zapaleniem.
- Typ II: Jest podobny do zaburzenia typu IB, ale można wywołać szczękościsk. Istnieją dwa typy szczękościsku:
- Zamknięty, który jest spowodowany niezdolnością kłykcia do przesunięcia się pod przemieszczony do przodu dysk.
- Otwarty, który jest spowodowany niezdolnością kłykcia do przesunięcia się z powrotem nad dysk do jego normalnej pozycji.
- Typ III: Jest to trwała blokada, zwykle zamknięta. Dlatego zwykle nie występuje towarzyszące jej kliknięcie lub trzask podczas badania fizykalnego.
Przyczyna zwyrodnieniowa stawów oraz urazy.
Trzeci typ częściej występuje u osób starszych i jest wtórny do mikro- lub makrourazów kłykcia żuchwy i tkanki łącznej, ankylozy i nieprawidłowego ustawienia dysku stawowego (tzw. łąkotki). Zmiany artretyczne powodują zwyrodnienie powierzchni stawowych. Jest to zazwyczaj wtórne do mikrourazów, urazu kręgosłupa szyjnego, choroby zwyrodnieniowej stawów, reumatoidalnego zapalenia stawów i zesztywniającego zapalenia stawów kręgosłupa. Zmiany artretyczne są najczęstszymi stanami patologicznymi wpływającymi na staw skroniowo-żuchwowy, ale część tych zmian jest bezobjawowa. W przypadku bólu szczęki, żuchwy pochodzenia artrogennego należy odnieść się do zaburzenia ruchomości krążka stawowego, przewlekłych nawracających zwichnięć, zwyrodnieniowej choroby stawów, układowych stanów zapalnych, zesztywniającego zapalenie stawów, infekcji i nowotworów.
Zwyrodnieniowe uogólnione zapalenie stawów może być pierwotne lub wtórne. Pierwotna choroba występuje u osób starszych i jest chorobą ze zużycia. Pacjenci są zwykle bezobjawowi, a gdy występują objawy, występujące dolegliwości są zwykle łagodne. Wtórne zwyrodnieniowe zapalenie stawów występuje wtórnie po urazie lub przewlekłym bruksizmie. Występuje u osób młodszych, a objawy są znacznie poważniejsze. Reumatoidalne zapalenie stawów występuje zwykle w innych stawach przed zajęciem stawu skroniowo-żuchwowego.
Wraz z postępem choroby widoczna jest obustronna tkliwość i obrzęk stawu skroniowo-żuchwowego. We wczesnych stadiach występuje kilka zmian radiograficznych, ale w miarę postępu choroby przestrzeń stawowa staje się stopniowo węższa. W końcowym stadium reumatoidalnego zapalenia stawów stawu skroniowo-żuchwowego to zarośnięcie przestrzeni stawowej powoduje zgryz otwarty przedni. W młodzieńczym reumatoidalnym zapaleniu stawów z zajęciem stawu skroniowo-żuchwowego, choroba w końcowym stadium może spowodować zniszczenie płytki wzrostu kłykcia.
Urazy kłykcia są powszechne (np. urazy kręgosłupa szyjnego typu whiplash). Rozpoznanie złamania kłykcia jest zazwyczaj łatwe do ustalenia na podstawie badania fizykalnego i badań radiologicznych. Jednostronne złamanie kłykcia lub powoduje odchylenie żuchwy w kierunku miejsca złamania z otwarciem.
Ankyloza stawu skroniowo-żuchwowego to zarośnięcie przestrzeni stawowej z nieprawidłową morfologią kości. Ważne jest, aby odróżnić prawdziwą ankylozę od fałszywej ankylozy, która jest stanem pozatorebkowym wynikającym ze złamania łuku jarzmowego lub blizn pooperacyjnych.
Bólu żuchwy, szczęki, stawu skroniowo-żuchwowego nie należy lekceważyć, ponieważ wpływa on na nasze codzienne życie, kształtując nasza samopoczucie. Jeśli odczuwamy ból podczas jedzenia i/lub otwierania i zamykania ust, jakość życia ulega pogorszeniu.
Istnieje również inna klasyfikacja przyczyn zaburzeń stawu skroniowo-żuchwowego, która jest szeroko stosowana przez Narodowy Instytut Badań Stomatologicznych i Czaszkowo-Twarzowych (NIDCR).
Klasyfikacja AAOP (Amerykańskiej Akademii Bólu Twarzy i Głowy) dzieli przyczyny w stawie skroniowo-żuchwowym na:
- TMJ związane z mięśniami (TMJ miogenne), czasami nazywane TMJ wtórnymi do bólu mięśniowo-powięziowego i dysfunkcji neurologicznych,
- TMJ związane ze stawami (artrogenne) lub TMJ wtórne do rzeczywistej choroby strukturalnej stawów.
Te dwa typy mogą współwystępować u jednego pacjenta, co utrudnia diagnozę i leczenie. Ból żuchwy pochodzenia mięśniowego obserwowany w Centrum Medycyny Osteopatycznej jest powszechnym problemem u dorosłych pacjentów. W czystej postaci taka sytuacja nie przedstawia widocznych destrukcyjnych zmian stawu skroniowo-żuchwowego w badaniu radiologicznym i może być spowodowane wieloma w/w etologiami.
Nerw trójdzielny i ból stawu skroniowo-żuchwowego
Nerw trójdzielny jest to nerw czaszkowy. Jest bardzo ważną strukturą unerwiającą staw skroniowo-żuchwowy i otaczające okolice. Znajomość unerwienia przez ten nerw pozwala zrozumieć mechanizm dysfunkcji tej okolicy i jej relacje z sąsiednimi okolicami i narządami. Pełne zrozumienie unerwienia nerwu trójdzielnego w dużym stopniu pomaga poznać wzorzec bólu w zaburzeniach stawu skroniowo-żuchwowego. Nerw trójdzielny, jak wskazuje nazwa, składa się z trzech dużych gałęzi. Są to gałęzie oczne (V1- czuciowa), szczękowa (V2- czuciowa) i żuchwowa (V3- ruchowa i czuciowa).
Gałąź oczna ma czuciowe unerwienie górnego dołu oczodołowego i skóry czoła. Nerw szczękowy unerwia dolny dół oczodołowy, policzek, zęby górne, podniebienie miękkie i twarde, jamę nosową i gardło. Część czuciowa nerwu żuchwowego składa się z gałęzi, które przenoszą ogólne informacje czuciowe z błon śluzowych jamy ustnej i policzka, przednich dwóch trzecich języka, dolnych zębów, skóry żuchwy, boku głowy i skóry głowy oraz opon mózgowych przedniego i środkowego dołu czaszki. Podrażnienie gałęzi żuchwowej (V3) nerwu trójdzielnego powoduje ból miejscowy w stawie skroniowo-żuchwowym, a także w innych obszarach unerwienia czuciowego V3.
Znajomość tego rozmieszczenia czuciowego pomaga osteopacie wyjaśnić ból rzutowany ze stawu skroniowo-żuchwowego do tych obszarów. Włókna ruchowe nerwu żuchwowego zaopatrują mięśnie żucia, mięśnie napinacza podniebienia miękkiego i napinacza błony bębenkowej, a ich podrażnienie może być przyczyną bolesnego skurczu mięśni twarzy i bólu ucha. Podobnie ból i stan zapalny ucha mogą ta samą drogą wywołać ból stawu skroniowo-żuchwowego Stan zapalny nerwu trójdzielnego wywołany np. czynnikami atmosferycznymi, szczególnie gwałtownym wychłodzeniem twarzy lub urazem również może dać dolegliwości w obrębie stawu skroniowo-żuchwowego. Czasem to struktury mięśniowo-powięziowe i ich wzmożone patologiczne napięcia są w stanie sprowokować podrażnienie nerwu trójdzielnego i dać ból rzutowany do stawu skroniowo-żuchwowego, żuchwy.
Objawy bólu żuchwy, szczeki, stawu skroniowo-żuchwowego
Objawy kliniczne związane z zaburzeniami stawu skroniowo-żuchwowego mogą obejmować:
- zaciskanie szczęk i bruksizm (zgrzytanie zębami) z powodu stresu, dla przykładu: normalny kontakt zębów 360x na noc, bruksizm 1325x na noc,
- trudności lub dyskomfort podczas gryzienia lub żucia,
- klikanie, trzaskanie lub zgrzytanie podczas otwierania lub zamykania ust,
- tępy, pulsujący ból twarzy z promieniowaniem do oka ucha, żuchwy,
- ból ucha, szum uszny, zaburzenie słuchu,
- dwuskroniowe bóle głowy/migreny, bóle napięciowe,
- ból mięśni twarzy i tiki, grymasy,
- jednostronny ból szyi i barku,
- ból szczęki, żuchwy lub tkliwość mogą się nasilać podczas żucia, śpiewania, mówienia,
- asymetria twarzy: zaburzona strona wydaje się bardziej wklęsła, co oznacza, że po dotkniętej stronie twarz jest ona mniejsza, ale może towarzyszyć jej większe napięcie,
- blokada szczęki, żuchwy, może dojść do podwichnięcia a nawet zwichnięcia w stawie skrobiowo-żuchwowym,
- trudności z otwieraniem lub zamykaniem ust, obserwuje się zbaczanie żuchwy, nieprawidłowy tor ruchu żuchwy,
- bezdech senny (zaburzenie snu charakteryzujące się przerwami w oddychaniu lub płytkim lub rzadkim oddychaniem podczas snu) z towarzyszącym zgrzytaniem lub otwartymi ustami- oddychanie ustami a nie przez nos.
Czasami występuje słyszalne lub wyczuwalne kliknięcie, krepitacje, trzaski, gdy występuje przemieszczenie krążka stawowego przy braku prawidłowego napięcia jego więzadeł. Kliknięcie samo w sobie nie jest narzędziem diagnostycznym zaburzenia stawu skroniowo-żuchwowego, ale jednym z elementów prognostycznych dla oceny osteopatycznej-funkcjonalnej stawu.
Jak widać problem bólu żuchwy, szczęki, stawu skroniowo-żuchwowego jest bardzo złożony i niesie ze sobą szereg objawów, których odkryciem zajmuje się Dyplomowany Osteopata.
Jeśli potrzebują Państwo pomocy w takiej sytuacji zapraszamy do kontaktu z Centrum Medycyny Osteopatycznej.
